Tuesday, April 26, 2011

Tá eg var lítil / mintist eg alt


Hendan fína, góðvarna og øvugt logiska orðingin stendur at lesa í eini yrking í savninum "Rend", sum kom út í fjør. Eg havi mist talið, men um "Útsýni" var tann 24. og "Eygnaholur" tann 25., so er "Rend" tann seksogtjúgunda bókin hjá Tóroddi Poulsen og er hon ikki tann sterkasta hjá yrkjaranum higartil, so er hon ein tann vakrasta millum hansara mongu vøkru bøkur. Navnið á yrkjaranum stendur skrivað við brendum reyðum stavum oman á einari bláari mynstrutari grund, sum tykist bæði dekorativ og dynamiska spennandi og oman á allari herligheitini stendur heitið á savninum skrivað við stórum skeivum blokkbókstavum úr gulli. Bókin inniheldur eins og "Eygnaholur" onkrar góðar og einstakar framúrskarandi yrkingar, men undir liðini á einum meistarverki av poetiskari heild, sum "Útsýni" er, mugu aðrar bøkur fána (óluksáligt, at hon ikki vann norðurlandaheiðurslønina). Men latið okkum nú hyggja nærri at "Rend", sum eg vissuliga havi lisið við stórari fragd. Eg kann siga sum hann sjálvur Heródus segði við Jesus Christ Superstar á sinni: "Yes, I´m a captive fan", tí mær dámar so ómetaliga væl henda listamannin og tað, sum hann ger. Tóroddur Poulsen er originalur og trúgvur yvir fyri sær sjálvum og stóra ritverkinum, sum kann samanberast við ferðina niðan einar trappur, hagar vit fylgja yrkjaranum, meðan hann stígur alsamt hægri, samstundis sum útsýnið yvir barndómin og alt tað farna gerst alsamt rúmari og klárari. Trappurnar eru langar sum trappurnar millum Frúutrøð og Lützenstrøð við nøkrum slættum inn í millum soleiðis, at tú eina løtu mitt í trappunum kanst steðga á, rinda tær møðina og njóta útsýnið. Savnið "Útsýni" er at líkna við ein tílíkan slætta, har alt fellur uppá pláss og í "Rend" ganga vit saman við høvundinum leiðina víðari niðan trappurnar.

Heitið á bókini hóskar sera væl til útsjóndina við tað, at tað er fleirtýtt við bæði positivum, negativum, løttum og álvarsligum hjátýdningum og orðið kann jú eisini hoyra til fleiri orðaflokkar, sum navnorð kann tað bæði sipa til at taka dik á seg, taka seg um reiggj, og at fáa ein slingur. Vit brúka tað somuleiðis um at fara ein stuttan túr, um rennarí og í fleirtali ella kvennkyni kann tað sipa til tað keðiliga, at vera rendur til hús. Byrjanin tykist afturlítandi "..eg hataði alt sum varð mær lýtt í oyrað/ og eg rópti at fetini eru synd/ og tey vegleiða einans aftureftir/meðan línan er tann rætti vegurin/ skal hondin trúgva tí hon skrivar..". Hetta seinasta líkist einum credo og harmonerar í øllum førum væl við kravi høvundans um støðuga listarliga nýhugsan; tað er ikki nóg gott at siga tað sama sum vit søgdu í gjár, tú mást alla tíðina finna uppá nakað nýtt. Sykliska kenslan, at nú- og framtíð verður fatað gjøgnum fortíð og at fortíð og nútíð verða tengd saman, hevur merkt yrkingarnar áður, men hendan ringrásin merkist alt meira kristalklár t.d. í "Útsýni", men eisini í eini yrking sum "Í áðni" um tíðina, sum tykist hvørva.

Hugleiðingar og spurningar verða settir um tilveru og skapan og í fleiri av yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen fært tú kensluna av at fylgja eini fríari assosiatiónsrøð, har tankar verða festir á blað uttan aðrar avmarkingar frá skynseminum enn tær, sum koma við viðgerðini aftaná, tá yrkjarin m.a. strammar málið í yrkingini. Tær surrealistisku yrkingarnar mynda tann eina strongin í instrumenteringini hjá Tóroddi Poulsen. Surrealistiska yrkingin "Kjøtsavnararnir" minnir í sínum absurda óhugna um meyrugresjandi læraran í Eygnaholum (s.53), men "Kjøtsavnararnir" snýr seg um eitt øðrvísi kortspæl við og um mannakjøt. "Tey sita og tyggja orð" tykist á sama hátt surrealistisk. Sambært André Breton royndu surrealistarnir at bera fram sínar hugsanir beinleiðis og uttan eftirlit frá skynseminum við at skapa eina rás beinleiðis til dulvitið. Surrealistiska málið gjørdist tessvegna fyrst og fremst eitt myndamál. Allýsingin hjá Breton er áhugaverd, ikki minst við tað, at hann metir Salvador Dali vera ov tilvitaðan til at vera sannan surrealist. Nógvar av yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen hava myndamál sum minnir um dreymir eitt nú um tað stóra fallið, at detta, um tenn og tannloysi osfr., men "Feskasta marran" - november 2009 - er kanska meira samfelagsatfinnandi enn hon er surrealistisk, sjálvt um beiska lýsingin av perverteraða politikaralevnaðinum ber brá av surrealismu. Skulu vit skráseta hesa yrkingina ella bólka hana í eitt yrkingaslag, kunnu vit kalla hana fyri eina lyklayrking, tí vit kenna væl fólkini aftur, sum luttaka í marruni. Byrjanin er fantastisk: "tey grópa og kráma hvør uppi á øðrum/ allar mikrofonir eru tendraðar/ tann stóra stunanin er almenn.." og haðani gerst tað alsamt meira pornokent, perverst, kannibalistiskt, orgiastiskt og absurd. Samstundis er hetta eitt slag av ógvuliga grovari politiskari satiru í støðum eins grov og skemtið á baksíðan á Oyggjatíðindi, tí vit ivast ikki hvørji tey eru, luttakararnar; Gerhard Lognberg, Helena Dam á Neystabø, Jóannes Eidesgaard, Jørgen Niclasen, Tórbjørn Jacobsen osfr. Áhugavert at síggja í hvussu ómetaliga stóran mun føroyska samfelagið, eisini okkara politikarar, fylla í hugaheimi yrkjarans, sum hevur búð í Keypmannahavn síðan einaferð mitt í hálvfemsunum. Tónin í yrkingini er næstan Ginsbergskur og minnir eitt sindur um Skrokkakvæðið at enda, tá: "berar beinagrindir og hálvrotin lík fara upp at dansa/ og tey kráma og grópa hvør uppi á øðrum/ leita eftir kynslimum sum ikki eru har/ onkur beinagrind er sera svong/ hevur longst eftir røstum kjøti allan sín deyða/ og pilkar burtur av sínum hálvrotna dansipartnara/ okkurt lík er komið úr gamla kirkjugarði út í tann nýggja/tí tað bara vóru sovorðin gomul í tí gamla...". Vulgert og vemmiligt er tað, men so sanniliga eisini skemtiligt. Eg fari at minnast henda ruðulleika á sama hátt sum eg minnist "Gyllini æðr", sum er ein onnur ljót yrking hjá Tóroddi Poulsen, men eg fari einamest at minnast savnið fyri vakurleikan, fyri yrkingina "Eind", sum er framúrskarandi dømi um hvussu sterkur og egin Tóroddur Poulsen er sum myndaskapari.


MINNI

vindurin kavar
niður í míni orð

í morgin skal alt
uttan kavin verða hvítt

vitið spraklar
í vatninum

tostin druknar
sín grammleika
í fávitskuni

gleði meg til
at pakka meg sjálvan út
og læra alt av nýggjum

eg bori hol á árstíðina
og út kemur eitt træ
við sprettandi glerpípum

tá eg var lítil
mintist eg alt


Í ÁÐNI

í áðni

tá eg var lítil

við spann og spaka og trillibøru

skapti hús og kirkju úr mold og sandi

gav maðkunum eitt heim



tá eg eri her aftur

síggi eg at maðkarnir

vóru líka langir sum lívið sjálvt

og sleitst tú teir í tvey

vóru teir líka langir

sum tíðin tú hevur eftir

bæði aftur- og frameftir

um tú grevur og grevur

niður í barndómin

ella fram í ellina

at finna tað rætta orðið

sum er eldri enn alt

og yngri enn einki

meðan dómadagur nærkast

hann sum altíð hevur verið

eldri enn orðið




MINNI

vindurin kavar

niður í míni orð

í morgin skal alt

uttan kavin verða hvítt

vitið spraklar

í vatninum

tostin druknar

sín grammleika

í fávitskuni

gleði meg til

at pakka meg sjálvan út

og læra alt av nýggjum

eg bori hol á árstíðina

og út kemur eitt træ

við sprettandi glerpípum

tá eg var lítil

mintist eg alt.



EIND

meðan eg stari út á havið

legst myrkrið yvir alt

og eg verði havsbrúgvin

sum murrar ókendar sangir

úr líka so ókendum skorsteinum

á førum ið sigla á mær

og víðari móti eini aðrari havsbrúgv

har myrkrið er upp aftur tjykkri

tí har liggur ein og starir at mær

við einum reyðgulum mána í lummanum

(KP)