Kanónlistin

Kanónlist Listkanón

Tað eru eftirhondini fleiri ár síðani táverandi danski mentamálaráðharrin, Brian Mikkelsen, tók stig til eina sonevnda mentanarkanon, tá hann setti sjey nevndir, ið skuldu standa fyri at velja út verk, sum í serligan mun geva eina sterka listarliga uppliving bæði her og nú og sum nevndarlimirnir meta sum óundansleppandi bæði fyri fólk fyrr og sum framhaldandi fara at vera óundansleppandi fyri komandi ættarlið http://kulturkanon.kum.dk/


Hugsanin um at gera ein tílíkan fasittlista innan fyri mentanina byggir sjálvandi á eitt ultrakonservativt hugskotsgrundarlag, men danska mentanarkanónin elvdi til mikið og gott kjak og er hetta ein orsøk til, at vit á Listablogginum eru farnar at spæla okkum við tankan um eina føroyska listakanon. Kjakið kann fara allar vegir, tí góðska er ikki eintýðug og harumframt kunnu vit eisini kjakast í hvønn mun etnisitetur skal hava týdning í spurninginum um bestu føroysku listina.

Vit ætla ikki, at okkara mentanarkanon skal vera eins konservativ ella ambitiøs sum tann danska. Hetta er mest til stuttleika og sum upplegg til kjak og vit byrja við at gera topp 10 listar, sum í summum førum verða til topp 3 ella topp 1 (t.d. yvir bestu føroysku symfoniirnar). Vit billa okkum ikki inn, at vit eru førar fyri at yvirskoða allar listagreinirnar og bjóða tí okkara lesarum at senda inn uppskot. Nú er kvinnuvikan á Listablogginum við at vera av og tí koma vit fyribils við einum uppskotslista yvir bestu føroysku myndlistakvinnurnar. Sum tit síggja eru nøkur pláss á listanum tóm, men øll plássini kunnu sjálvandi diskuterast. Vit eru als ikki fullvísar. Øll eru vælkomin at senda uppskot og viðmerkingar, bæði til topplistan og tann breiða listan yvir føroyskar myndlistakvinnur: Guðrið Poulsen. Halldis Olsen. Frida Zachariassen. Beinta av Reyni. Sigrun Gunnarsdóttir. Annika Hansen. Marita Nattestad. Unn Joensen. Marianna Bjørgheim. Bergithe Johannesen. Fríða Matras Brekku. Erla Marita Askham. Svanhild Strøm. Randi Martin. Astrid Andreasen. Elin Josefina Smith. Anna Kathrina Højgaard. Jóna Rasmussen. Astri Luihn. Annika á Lofti. Marmar (Marianna Mørkøre og Maria Arnell), Rannvá H. Mortensen. Súsan í Jákupstovu. Astrid Mac Donald. Jensina Olsen. Aase Bømler Olsen.
(KP)

Føroyskar myndlistakvinnur - topp 10 (8!)

Ruth Smith (1913-1958)

Elinborg Lützen (1919-1995)

Tita Vinther (f.1941)

Hjørdis Haack (f.1958)

Hansina Iversen (f.1966)

Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir (f.1966)

Rannva Kunoy (f.1975)

Silja Strøm (f.1987)

Føroyskar myndlistakvinnur - seinni partur

Konubrot

Meðan Ruth Smith doyði á lutfalsliga ungum árum, var evnaríku Elinborg Lützen (1919-95) longri lív lagað. Hon byrjaði sína listarligu leið sum myndprýðari í sambandi við barnabókina “Í skýmingini”, har hon teknaði nakrar fínar lýsingar til tær ymsu søgurnar. Hesar myndir hava havt stóran týdning fyri fleiri ættarlið av børnum, ið funnu stóra fragd av at síggja hennara myndir í eini annars rættiliga myndafátæksligari tíð. Listamaðurin Tóroddur Poulsen hevur t.d. nevnt myndirnar hjá Elinborg sum dømi um listarligan íblástur. Tað var linoskurðurin, ið av álvara forloysti hennara framúrskarandi listarligu evni. Við júst hesum grafiska tøkni mentist hon til ein sannan meistara og nú er endiliga bók komin út við frálíku myndum hennara, sum í løtuni verða framsýndar á Norðuratlantsbryggjuni í Keypmannahavn http://www.bryggen.dk/default.asp?news=138&Doc=9 Tað er Bárður Jákupsson, ið hevur kuraterað framsýningina og hann hevur eisini skrivað áhugaverda tekstin í framúr vakra kataloginum.


Kvinnulist

Eftir Ólavsøkuframsýningini 2010 at døma stendur sum heild bara væl til í løtuni við javnstøðu innan føroyska list. Av 38 luttakarum vóru 16 menn og 22 kvinnur og tó at verri enn so øll vóru listafólk, kann staðfestast, at nógvar kvinnur eisini fáast við amatørlistina. Kvinnurnar standa somuleiðis sterkar í ymiskum blandingssjangrum millum móta, film, brúkslist og list (Barbara í Gongini, Marmar, Jóhanna Reginsdóttir av Steinum, Guðrun & Guðrun osfr). Men nøkur av fremstu myndlistafólkunum í føroyska listaumhvørvinum í løtuni eru eisini kvinnur og eru fleiri teirra viðgjørdar her á Listablogginum. Harumframt kann leggjast aftrat, at kvinnur í løtuni sita rættiliga nógva staðni í skipanum, ið hava stóran týdning fyri listina. Í Heystframsýningini er Hansina M. Iversen forkvinna, Jenny Petersen er leiðari á tjóðpallinum, Malan Marnersdóttir er forkvinna í Listafelagnum, eins og mentamálaráðharrin, Helena Dam á Neystabø, ikki at forgloyma, er kvinna og tað eru vit á listablogginum í allari beskeðinheit altso eisini.


Tóvirki

Í sjeytiárunum síggjast nøkur dømi uppá tað, ið heldur niðurlátandi verður nevnt “kvinnulist” og tað er eyðsýniliga list, sum snýr seg um serlig kvinnulig viðurskifti, um kvinnukynið og um kvinnuligan sexualitet. Stílurin er at sammeta við sonevnda fólkalist, kollveltingarlist ella politiskt monumentalmálarí, har boðskapurin ofta er ógvuliga kontantur. Hesar myndirnar eru fullar av súmbolum, t.d. stingur kvinnumerkið, ella kvinnunevin seg fram her og har í myndunum. Nógvar av hesum myndunum eru seymaðar, applikeraðar ella vevaðar. Og kanska er tað tí, at tað meira snúi seg um boðskap enn um listarligt innihald og góðsku, at tekstil-listin síðani fekk ringt orð á seg og tað er spell, tí nakrar listakvinnur eru, ið skapa serstakliga áhugaverda tekstil-list.

Eitt nú keypti Listasavnið fyri nøkrum árum síðani  verkið Pætursnót hjá Titu Vinther, sum er eitt frálíka fleirtýtt, symbolskt listaverk úr tóvirki, ið m.a. er framleitt burtur úr mannahári. Eisini hava summi ung listafólk nýtt tekstil í øðrvísi verkum sum t.d. Marianna Bjørgheim, ið á sera áhugaverdan hátt endurnýggjar og sipar til føroyska hevd í broderaðu myndunum á Várframsýningini seinasta ár.




Sansaligar ovursjónir

Sum áður nevnt eru kvinnurnar veruliga farnar at taka seg fram innan myndlistina í Føroyum. Hyggja vit t.d. at tí yngra ættarliðnum, eru nøkur av teimum mest spennandi listafólkunum konufólk og tað sama er galdandi fyri miðættarliðið. Her er Hansina M. Iversen ein av frontkvinnunum, hvørs nonfigurativu myndir ørkymlaðu føroyskir listaáskoðarar í nítiárunum, men sum nú hava fingið alsamt fleiri viðhaldsfólk. Vit hava verið von við, at myndlistin onkursvegna ímyndar ella umboðar okkara umhvørvi og tí tóktist tað helst løgið at standa framman fyri myndum, ið ikki umboða annað enn seg sjálva. Myndirnar hjá Hansinu mennast alla tíðina og broytast. Hon luttekur javnan á framsýningunum, sum Heystframsýningin hevur í Listahøllini á Skipasmiðjuni og hon var eisini við á frálíku framsýningini "Býarløg" í Müllers Pakkhúsi (2009), har myndir hennara hingu sum sansaligar ovursjónur á endavegginum. Myndirnar hjá Hansinu eru enn nonfigurativar við rundleittum formum og listakvinnan arbeiðir enn við rúmdini, ið gerst alsamt meira víðkað og samansett. Men í mun til áður tykjast nýggju myndirnar hesa ferð meira slættar við denti á flatanum. Litirnir eru gløðandi heitir, myrkabrúnt við einum næstan ósjónligum bláum farra, ið svalir og javnvigar í mun til tann appilsingula og reyða litin vinstrumegin í myndini. Í miðgrundini liggur ein heitur sóljugulur, rundleittur formur á skák í spenta myndarúminum, ið sýnist vera á tambi sum beint áðrenn eina spreinging av onkrum slag.

Mynd hjá Hansinu Iversen

Altjóða støði

Í Norðurlandahúsinum fyrrakvøldið (25.august) helt listakvinnan Rannva Kunoy ein ómetaliga áhugaverdan fyrilestur, har hon vísti ymsar myndir, meðan hon greiddi frá sínum listarliga undirstøðið frá Picasso, Willem de Kooning, Andy Warhol, Christopher Wool osfr. Rannva Kunoy er ein av okkara allarbestu listakvinnum, sum í løtuni er í ferð við at skapa sær eina altjóða karrieru innan listina. Hon hevur sýnt fram sínar myndir í Norðurlandahúsinum í alt summar og nú sunnudagin verður framsýningin tikin niður. Nógv kjak hevur verið í kjalarvørrinum á hesi framsýning, sum er eins øðrvísi og slóðbrótandi og tann fyrsta serframsýningin, sum Rannva hevði í Listasavninum sum bert 23 ára gomul.

Innan heimslistina hevur málningurin sum kunnugt verið deyðadømdur fleiri ferðir. Men hóast minimalisma, installatiónslist, bad painting og hvat tað eitur alt, eru heiti á myndlistarákum, ið onkursvegna hava verið tekin um myndakreppu, er myndin í dag eins livandi partur av myndlistini sum nakrantíð. Hetta kunnu vit í øllum førum vissa okkum um á framsýningini hjá Rannva Kunoy, samstundis sum vit kunnu ásanna, at myndlistin als ikki hevur staðið í stað í teirri konseptlistarligu menningini. Samtíðarlistin er sum heild vorðin heldur torfør at fata, tí hon er kontekstuell, tá hon relaterar, kjakast og finnst at samstundis sum hon er tung av týdningum innan sera ymisk øki, antin tað er politiskt, sosialt, lingvistiskt, filosofiskt, semiotiskt ella okkurt heilt annað. Í amerikanskari fagurfrøði hevur ljóðað: What you see is what you get, men nú er í mongum føri beint tvørturímóti. Um tú t.d. hyggur eina løtu at einari av myndunum hjá Rannva Kunoy sært tú tað, sum tú ikki sást fyri løtu síðan eins og tú kanska sært tað, tú í grundini ikki sært, meðan tú møguliga ikki ert vís í, at tú sært tað, sum tú í veruleikanum sær. Men tað krevjast ikki serligir førleikar til tess at kunna uppliva hesar myndirnar og listakvinnan bjóðar eisini áskoðaranum at vera vælkomin til at møta hennara myndum við teirra egnu upplivingum: ”Tað, sum áskoðararnir bera við sær í teirra tulking av myndunum, er eins umráðandi sum tað, eg geri við løriftið”. Og tað er veruliga ein sannroynd, at myndirnar broytast, gevur tú teimum gætur eina løtu. Sum skýggjkendar formatiónir spreiðast og savnast tær í huga áskoðarans til alskyns myndevni; ein kanin, ein kona og eitt høvd umbroytast meðan tú hyggur og brádliga hómar tú eisini í summum myndum bókstavir og brot av orðum, ið daga fram úr myndarúminum.

Frá framsýningini í Norðurlandahúsinum

Ein av stóru linoleumsskurðunum hjá Halldis Poulsen

Tær ungu

 Listarliga eru vit í løtuni á ein hátt stødd í eini gulløld soleiðis at skilja, at vit ongantíð áður hava havt so nógv dugnalig, útbúgvin føroysk listafólk. Hetta er ikki minst listakvinnunum fyri at takka og eg havi verri enn so nevnt tær allar. Aðrastaðni á Listablogginum stendur ummæli skrivað um "INNRÁS" og av "Under & Under", har eg m.a rósi listakvinnunum, Halldis Olsen og Silju Strøm, ið tó at tær eru ungar, longu sýna ein serstakliga búnan hugburð í teirra listarliga úttrykki, sum gevur sera góðar vónir fyri framtíðina.


Dygd

Í nógvum listasøvnum kring heimin eru lutfalsliga fáar listakvinnur umboðaðar í mun til listamenninar og soleiðis er støðan helst eisini, um vit hyggja at Listasavninum. Støðan speglar sjálvsagt samfelagsstøðuna, har menninir serliga fyrrr í tíðini í størri mun hava dugað at tikið sær tíð og pláss til listina í mun til kvinnurnar, ið hava tikið sær av heiminum. Henda sannroynd nervar meg ikki tað minsta og eg haldi i grundini, at vit eru komin alt ov langt til yvirhøvur at umhugsa kynskvotering innan listina. Kvinnurnar eru ivaleysa sterkar til at klára seg uttan tílíka eyðmýking. Á Listasavninum skal tað ikki snúgva seg um hvat kyn listafólkini eru, ella hvørja trúgv og politiska hugsan listafólkini hava. Tað skal heldur ikki snúgva seg um støðu listafólksins í listastríðnum. Í grundini skal tað ikki snúgva seg um nakað sum helst annað enn um dygdarlist.
(KP)

Mynd hjá Silju Strøm

Føroyskar myndlistakvinnur, fyrri partur

Konubrot

Konubrot er grein í tveimum pørtum, sum upprunaliga stóð í Dimmalætting, men sum nú er dagførd til Listabloggin. Greinin er skrivað í sambandi við fyrilestur, sum undirritaða einaferð helt fyri Tórshavnar Kvinnufelagi:

Tá forkvinnan í Kvinnufelagnum ringdi og spurdi um undirritaða hevði hug at halda fyrilestur í Mettustovu altjóða kvinnudagin, játtaði eg beinanvegin glað og fró samstundis sum ein feril av fjáltri tók at gera um seg. Evnið skuldi onkursvegna snúgva seg um myndlist og tað tóktist so sera upplagt til høvið at greiða frá um kvinnur og myndlist í Føroyum. Fjálturin kom ikki bert av, at undirritaða ongantíð áður hevur sett síni bein í kvinnufelagnum... Áðrenn hornið varð lagt á, kom eisini til hugs, at eg ongantíð áður hevði viðgjørt listasøguna úr júst hesum sjónarhorninum...

Fyrst mátti grundast yvir orsøkina til, at undirritaða, sum altso sjálv er konufólk, ongantíð tilvitað og skipað hevur hugt at føroysku listini við feministiskum eygum. Hví ikki tað? Kann orsøkin hava nakað við tað at gera, at eg var partur av einum lutfalsliga flegmatiskum ættarliði, ið vaks upp í 70´unum (ikki tí progressiva partisanturriklæðapartinum av sjeytiárunum við, men í tí meiri tannleysa obladi oblada-partinum). Vit myndaðu okkara meiningar í 80´unum, tá Ewing- og seinni Carringtonfamiljan løgdu heimligu gøturnar tómar. Tað var tá ALT snúi seg um at eiga og brúka pengar, samstundis sum einki tóktist haldbart hjá okkum ungu, av tí at vit óavvitandi gingu út frá, at heimurin fór at ganga undir í kjarnorkukríggi sum úrslit av eirindaleysu vápnadubbingini. Fyribrigdið “overkill” virkaði fullkomiliga lemjandi, hetta at heimsins samlaða vápnamegi var so stór, at har var nóg mikið til at leggja heimin í oyði ikki bert eina ferð, men fleiri ferðir. Hóast tað kanska ikki var nakað, tú hugsaði soleiðis tilvitað um hvønn dag, var tankin har onkrastaðni, at antin ein ella hin parturin fór at trýsta á tiltikna knøttin, sum útloysti tað altoyðandi kríggi. Tað vóru nøkur heilt fá okkara millum, ið royndu at mótmæla aktivt við t.d. at luttaka á friðarfundum osfr. Hetta vóru ikki sjáldan tey við foreldrum, ið vóru væl fyri og høvdu lisið niðri í seksti- ella sjeytiárunum og sum vóru tilvitað um solidaritet og týdningin av at standa saman. Vit onnur vóru helst meira áhugað í at forbrúka sum mest, áðrenn heimurin gekk undir. Genturnar keyptu simili- og plastikkprýði, kjólar við øgiligum herðapútum og jakkar við ikki minni øgiligum herðapútum, so at vit tilsamans vóru nakað væl herðabreiðari enn dreingirnir, ið hinvegin høvdu strípað sær hárið og pastellittir klædningar sum tann hjá Don Jonson í Miami Vice. Menninir vóru femininir og kvinnur maskulinar og fyri okkum var onki at berjast um og so vóru violettar blæur og kvinnufrígering snøgt sagt ytt, gamaldags og liðugt.

Kvinniligir vegarar

Mangt bendir á, at tað vóru tvey konufólk, ið gjørdu sítt til, at okkara fyrstu málarar fóru í gongd og hetta vóru enntá tvey útlendsk konufólk. Her verður sipað til ávikavíst Elisabeth Talyor (1856-1932), ið var amerikanskur málari og ævintýrari, sum vitjaði í Føroyum fleiri ár á rað og vinkonu hennara, donsku prestakonuna á Viðareiði, Floru Heilmann (1872-1944). Tær málaðu báðar og vit vita, at Taylor kom í samband við og fekk týdning fyri Mikkjal á Ryggi og Niels Kruuse, ið báðir hava sín serliga leiklut í okkara byrjandi listasøgu.

Eisini var fyrsti føroyingur við hægri myndlistarligari útbúgving ein kvinna. Men hóast Bergithe Johannesen (1905-1995) úr Vestmanna fekk holla útbúgving bæði í Onglandi og Danmark, gjørdist hon ikki professionelt myndlistafólk, men starvaðist sum postalínsmálari og fekst bert við listina við síðuna av, tá hon hevði tíð. Sum kunnugt var listamaðurin Sámal Joensen-Mikines fyrsti føroyingur, ið arbeiddi professionelt við listini, men áðrenn long tíð var gingin, var eitt ættarlið av føroyskum listafólkum farið at útbúgva seg niðri og hóast bert tvey av teimum vóru kvinnur, vóru hesar báðar ikki so at seta eftir.

Ruth

Á tí fyrstu føroysku listaframsýningini, ið var hildin í starvsstovuni hjá Janusi Kamban í Nørrebrogade í Keypmannahavn luttók Janus sjálvur, Mikines, Ruth Smith, Elinborg Lützen, Gudmund Hentze og Ingolf á Kamarinum. Tvs. at ein triðingur av framsýnarunum vóru kvinnur og tað er ikki einki. Í dag luttaka fleiri kvinnur enn menn bæði á Váframsýningini og Ólavsøkuframsýningini. Men umstøðurnar eru eyðvitað so ómetaliga nógv broyttar síðani Listafelagið skipaði fyri tí fyrstu Ólavsøkuframsýningini í 1948. Tá var tað ikki lætt at fáa til vega listaverk at fylla eina heila framsýning. Listafólkini vóru fá og sjálvsálitið var ikki eins gott og í dag, har nærum annarhvør heldur seg vera ella vil vera listafólk.

William Heinesen hevur greitt frá hvussu ringt tað var at fáa tilfar frá Ruth Smith (1913-1958), ið var heilt óvanliga sjálvatfinningarsom og sum altíð ivaðist í um hennara myndir vóru nóg góðar. Hjá Ruth Smith snúi listin seg fyrst og fremst um at eygleiða. Hon málaði sítt umhvørvi, hús og haga, bygdamyndir, kyrrlutamyndir osfr. Listasavnið eigur framúrskarandi myndina “Skálabeiti” 1948, har Ruth eymliga lýsir eitt bygdalag. Myndin er øðrvísi enn fleirtalið av teimum mongu myndunum við sama myndevni. Málihátturin er impressionistiskur, tað snýr seg um at skráseta myndevnið og serliga ljósárinið við løttum, ymisklittum pensilsstrokum. Leggið til merkis roykin úr tí aftasta húsinum. Eingin ivi er um, at Ruth Smith hevði áhuga fyri fronsku impressionistunum og at Paul Cézanne man hava havt eitt heilt serligt pláss í hennara hjarta. Tað síggja vit á mátanum, hon hevur bygt myndflatan upp í fasettir og fýrkantar. Tað er tó ikki tað tað formella árini, málihátturin osfr. ið er hugtakandi og øðrvísi við hesi myndini. Hon tykist fyri tað fyrsta ótrúliga innilig og í staðin fyri at greiða frá ódn og stórbærari náttúru, tykist henda myndin á stillisligan hátt viðgera tað, sum fyriferst inni í húsunum. Myndin er soleiðis uppbygd, at eygað verður drigið móti tí aftasta húsinum, har tað rýkur. Heilt av sær sjálvum fært tú hugasamband til húsarhald og heimið.

Tað, sum Ruth Smith gjørdi sær ómak við var at skráseta, ella at brúka eyguni væl og virðiliga. Hetta hevði lærari hennara, hin gitni Axel Jørgensen, lagt henni eina við og hetta mann eisini vera ein orsøk til, at hon so ofta hevur málað seg sjálva. Tí Ruth Smith var ikki á nakran hátt sjálvglað ella sjálvsdyrkandi. Tað er í sjálvsmyndunum frá 50´unum, at vit veruliga varnast tann heilt serliga intensitetin í myndum hennara. Hesar myndir eru fullfíggjað, koloristisk meistaraverk, ið eru merkt av sera nágreiniligum innliti í viðurskifti, sum hava við litir og andstøðulitir at gera. Men tað er jú ikki bert tað ytra, ið ávirkar áskoðaran. Sakligu lýsingarnar eru eisini merktar av einum ekspressivum úttrykki, ið gevur hugasamband til Edvard Munch og hansara credo, um at dissikera menniskjasálina á løriftinum. Ruth Smith hevur gjørt sær serligan ómak við eygunum, sum ikki av tilvild verða nevnd spegil sálarinnar, tí tað kennist eins og at hyggja inn í sjálva sálina á listakvinnuni, tá tú hyggur inn í hesu eyguni. Skjótu, óstillu penslastrokin fáa myndflatan til at skelva av lívi. Listakvinnan hevur lýst seg sjálva ikki við sjálvgleði, men við rannsakandi, atfinningarsomum eygum. Sjálvportrettið, ið er málað oman á eina landslagsskitsu, sum er at síggja í Ruth Smith Savninum í Vági, er einki minni enn fantastiskt. Ruth Smith er sjálvskrivað á okkara kanonlista yvir týdningarmestu føroysku listakvinnurnar, sum vit almannakunngera her á listablogginum í næstum.

(KP)

Kvinnuvika á Listablogginum: Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir

Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir hevur í fleiri ár roynt seg við myndaarøðum, har fleiri smærri verk verða skapað saman og skulu upplivast saman. Hon hevur granskað í sínum motivum. Motivini eru ofta tikin úr nattúruni sum smáir bitar ella fragment, sum saman skapa eina heild. Kortini er heildin, ið ymsu partarnir evna, ein ókendur heimur fyri okkum. Vit kenna bitarnar aftur, men heildin er nýggj.

Vit eru sostatt í einum heimi, hvørs heild vit ikki skilja, men vit skilja partarnar, og tað gevur okkum ein møguleika sjálvi at gera okkum eina heild. Vit mugu sjálvi finna út av samanhangum og mynda okkara egnu mynd við støði í pørtunum, ið listafólkið hevur givið okkum. Sjálvandi hevur listafólkið givið okkum eina hóming av, hvussu partarnir skulu setast saman, tí hon hevur jú gjørt av, hvussu tey smáu verkini eru hongd upp hvørt í mun til annað, men hon gevur okkum ikki ta endaligu loysnina. Myndin merkir okkurt í tí løtu, tá vit sjálvi skapa okkara egnu heildir.

Verkini hjá Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir eru at meta sum opin. Tey eru sett saman av eini rúgvu av upplýsingum ella teknum, sum vit sjálvi mugu seta saman, fyri fáa ein týdning í myndirnar. Semiotikkur eitur vísindagreinin, ið viðger tekn og at lesa tekn. Listasøgan er merkt av ymsum mótarákum. Hugburðurin til list skiftir við jøvnum millumbilum, og tá eg las listasøgu, var semiotikkur sera nógv frammi. Allir nýútnevndir lærarar vóru sera upptiknir av semiotikkinum. Vit hildu, at hesir semiotikarar vóru listahatarar, tí teir vóru nógv meira upptiknir av ástøðinum enn av listini.

Men tað var nú eitt sindur órættvíst, tí semiotikkurin hevur nógv at læra listasøguna. Millum annað hevur semiotikkurin lært okkum onkuntíð at spyrja, hvussu verkið merkir, heldur enn at spyrja, hvat verkið merkir.

Tað er áhugavert at spyrja, hvussu verkini hjá Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir merkja ístaðin fyri at spyrja, hvat tey merkja, tí hon serliga arbeiðir við tvídrátti, fragmentasjón og skiftandi sjónarhornum og støddum. Og tí hon sær veruleikan á ein øðrvísi hátt, vendir hon ta siðbundnu myndina av veruleikanum á høvdið og samstundis bjóðar hon okkara evnum at skilja myndina av.

Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir spælir á sama hátt við okkara evnum at skilja myndir, tá hon skiftir ímillum sjónarhorn og støddir. Fyrst endurgevur hon sítt motiv á siðbundnan, panoramiskan hátt, men knappliga skiftir hon sjónarhorn og kavar djúpt niður í onkrar smálutir. Sjálvandi kann hetta minna um okkara egna hátt at fata veruleikan, tí tað gera vit við óteljandi ávirkanum og í óteljandi pørtum, men vit eru ikki von við at síggja, fata og skilja myndir á sama hátt. Vit eru von við at síggja myndir, sum vísa okkum ein veruleika, vístan úr einum sjónarhorni og við ‘nátúrligum’ støddum. Tað er í hesum spælinum millum variasjónina og eindina, millum smálutin og heildina, millum teir smæstu strukturarnar og tær stóru linjurnar, millum mikrokosmos og makrokosmos, at myndirnar hjá Aggi Ásgerð Ásgeirsdóttir skapa ein týdning.

(IS)

Kvinnuvika á Listablogginum: Hansina Iversen

Tað er ikki undarligt, at vit verða drigin at verkunum hjá Hansinu Iversen. Verkini hjá Hansinu Iversen eru ótrúliga vøkur, og í teimum er um somu tíð ein dámur av styrki og av viðkvæmi, sum ger tær so hugtakandi. Kortini er tað undarligt og vert at hugsa um, hví verkini hjá Hansinu Iversen, tá tey hava drigið okkum til sín, framhaldandi eru fangandi og binda okkum føst. Tí har er onki sjónligt stríð at síggja í hennara verkum, ongin avbjóðing ella atfinning, sum kann noyða okkum at ásanna okkara tilveru av nýggjum. Verkini tykjast heldur ikki at vilja broyta nøkur av okkara fastgrónu virðum, noyða eina nýggja lívsáskoðan á okkum ella leiða okkum móti betri innliti í okkara lív. Kortini halda verkini okkum føst, langt eftir at vit fyri fyrstu ferð vórðu hugtikin av teimum. Hví?

Ein lættskiltan boðskap finna vit ikki í verkunum hjá Hansinu Iversen, og tað ger okkum trilvandi. Tað er sum tá skap og litir, ið ikki hava mørk ella eru á veg nakrastaðni, hvørki hava byrjan ella enda, skapa ein óveruligan heim, og vit standa har og skilja onki. Tá vit soleiðis verða sett andlit til andlits við okkara vantandi evni at finna ein rættiligan boðskap ella bara at finna høvd ella hala á øllum, tá síggja vit, hvussu býtt og óvitandi, men eisini hvussu óendaliga lítil vit eru mótvegis tí endaleysa og markleysa.

Verkini hjá Hansinu Iversen hava í øllum førum í fleiri ár fingið meg til at kenna meg bæði óvitandi, býtta og lítla, og eg giti, at tað er orsøkin til, at tey enn halda meg fasta, og at eg enn havi hug at hyggja at teimum.

Tí mótsett so nógvari aðrari samtíðarlist er ongin vegleiðing til listina hjá Hansinu Iversen. Saman við listaverkunum eru ongir langir ástøðiligir og heimspekiligir tekstir, sum kunnu geva okkum loysnina at kunna skilja tey. Tað týdningarmesta er listaverkið og ikki ástøðið handan listaverkið. Vit eru noydd einans at taka støðu til skap, ið vit ikki skilja og til litir, sum til tíðir tykjast fullkomiliga uttan substans. Ikki ber til at greiða frá listaverkinum rationelt og sostatt er tað við í tí klassiska stríðnum millum tað skilvísa og tað kensluliga, skapan og oyðilegging, skil og kaos. Í samtíðarlist er gongdin tann, at tað skilvísa hevur yvirvág á tí kensluliga, men er tað ikki í grundini kjarnin í listini, at til ber ikki at greiða skilvíst frá list, eins og vakurleiki heldur ikki kann avgerast skilvíst? Um so er, er tað kanska orsøkin til, at myndirnar hjá Hansinu Iversen halda okkum føstum. Hjá henni fær listaverkið høvi at vera irrationelt. Tað er alt tað, ið vit ikki skilja.

Hóast hetta er listin hjá Hansinu Iversen ikki ovur kensluborin. Og eg havi ongan illgruna um, at hon grundar sína list einans á so ógreinilig viðurskifti sum instinkt og hugsýn. Heldur tvørturímóti haldi eg, at Hansina Iversen er sera rationell ella skilvís. Hon fjalir bara síni egnu motiv og letur listaverkið koma fram um tað rationella. Tí listaverkið er, eins og listafólkið, ein heilskapað eind, og verkið skal ikki sjálvt siga okkum, hvat tað er. Fyrst og fremst er tað eitt listaverk ella ein mynd. Tí fanga listaverkini hjá Hansinu Iversen okkum og halda okkum føstum. Listaverkið sigur okkum ikki sínar loyndardómar, vit vita, at teir eru har, men teir stíga ikki fram. Vit mugu bara njóta eina løtu, har vit kenna okkum óvitandi, býtt og lítil. Ella sagt meira neyvt: Vit kunnu njóta at vera fangað í tí, sum heimspekingurin Edmund Burke nevnir “a sort of delightful horror” - eitt slag av gleðiligari ræðslu.

(IS)

Kvinnuvika á Listablogginum: Tíggju listakvinnur, tú eigur at kenna

Í okkara temaviku um kvinnulist eru vit komin til ta pínliga sannroyndina, at listakvinnur eru goymdar í listasøguni. Tað skal meira enn ein listabloggur til tess at fáa hesa støðu aftur á beint. Hetta krevur eina totalu umhugsan av øllum økinum, men vit byrja eitt stað og presentera her tíggju modernaðar listakvinnur, sum tú eigur at kenna.


1. Louise Bourgeois (1911-2010)

Fronsk listakvinna, sum hevur grundað alt sítt verk á at geva barndómsminnum konkret skap. Louise Bourgeois var fullvís í, at bara listafólk, sum arbeiða sjálvsæviliga og miðsavna seg sum teirra egna persón og egnu kenslur, kunnu fáa ein universalan listaframburð og verða fatað universalt.

2. Agnes Martin (1912-2004)

Kanadisk listakvinna, sum var upptikin av at finna út av hvat sanna endamálið hjá listini er og av at gera tað ósjónliga sjónligt. Ígjøgnum abstraktión royndi hon at finna nakað absolut, reint og spirituelt

3. Eva Hesse (1936-1970)

Týsk-amerikonsk listakvinna, sum var upptikin av absurditetum, mótsetningum, kaos, endurtøkum og upploysn. Hon arbeiðir á markinum millum skulptur og mynd við tilfari, sum bæði er estetiskt og vakurt, men samstundis eisini er andstyggiligt.

4. Marina Abromovíc (1946)

Serbisk listakvinna, sum brúkar kroppin sum útlátsráð. Við ógvusligum, sjálvpínandi aktiónum granskar hon andans reinleika og hevur sum endamál at geva víðari orku til áskoðararnar.

5. Jenny Holzer (1950)

Amerikonsk listakvinna, sum brúkar málið í eini roynd at gera privata óttan almennan. Jenny Holzer hevur borið fram sín boðskap um sex, harðskap, kærleika, kríggj og deyða á t-shirts, plakatum, flyers, klistrimerkjum, neonskeltum og hevur fingið tað burturúr, sum hon ætlaði; at provokera fólk til at steðga á og hugsa.

6. Sophie Calle (1953)

Fronsk fotolistakvinna, sum arbeiðir við teksti og mynd og sum granskar í upplivingini av fráveru, anonymiteti og intimiteti. Hon fylgir lívinum hjá fremmandum fólki í eini roynd at koma tætt at øðrum, eins og hon útleverar tær mest intimu detaljurnar um sítt privatlív, tí hon heldur list snúgva seg um psykologi og menniskjaligar relatiónir.

7. Marlene Dumas (1953)

Suðurafrikonsk listakvinna, sum arbeiðir við málaríi, ið vendir sær á ógvusligan hátt til bæði kenslu og intellekt. Sjálv brúkar hon hugtakið ”mental confusions” um síni verk, ið virka á ótrúliga nógvum ymiskum planum og sum alla tíðina geva møguleika fyri nýggjum sjónarhornum.

8. Cindy Sherman (1954)

Amerikansk fotolistakvinna, sum pallsetur og skapar tableau og sum á henda hátt hevur víðkað um fatanina av hvat foto kann vera. Við at brúka siðbundin myndevni og geva teimum eina baksíðu ella dýpd, skapar hon ein spenning, sum geva hennara myndum eitt heilt serliga forførandi og ræðandi huglag.

9. Pipilotti Rist (1962)

Sveisisk videolistakvinna, sum arbeiðir við einum blandi av visuellum og musiskum elementum. Hennara verk eru óvanliga litrík og glað og listakvinnan er sannførd um, at tú bert skapar mentanarliga framgongd gjøgnum verk, ið eru positiv.

10. Elizabeth Peyton (1965)

Amerikonsk listakvinna, sum m.a. granskar markið millum tað intima og tað almenna og ynskir at avdúka kollektiva longsulin gjøgnum málarí, foto, video og tekning.

(IS)

Kvinnuvika á Listablogginum: Javnstøðulistin

Nógv teir flestu listaframleiðararnir her á landi eru menn. Uttan at vita tað fyri vist vil eg halda, at ein slakur triðingur av teimum listafólkunum, sum (við neyð og deyð) kunnu liva av teirra list, er kvinnur. Og tað er jú ikki javnstøða. Men merkir tað eisini, at føroyskar listakvinnur eru kúgaðar, at tað er synd fyri tær, og at tær skulu verjast við serligari lóggeving og kynskvotering?

Tað er ikki longur, sum tað var einaferð, tá javnstøða var nakað við, at vit kvinnur ikki skuldu fáa øðrvísi viðferð vegna okkara kyn. Nú er tað bert javnstøða, um vit fáa serliga viðferð vegna okkara kyn. Hesin nýggi mátin at síggja kynspolitiskar spurningar hevur eisini funnið veg inn í listaheimin, har fólk í staðin fyri at fokusera uppá greining av listini og lívinum hjá kvinnum vilja noyða javnstøðu við kynskvotering ígjøgnum. Altso grovt sagt noyða listasøvn til at keypa ávísa list, einans tí hon er skapt av kvinnum, og upp á allar mátar at syrgja fyri, at tað ikki fer ein króna meir niður í lumman hjá einum listamanni, enn tað fer niður í lumman hjá eini listakvinnu.

Giulia Lama (1681-1747): Judith og Holofernes. Uml. 1730

Italska listakvinnan Giulia Lama er ein av teimum gloymdu listakvinnunum. Hennara kensluríku verk, ið nærum pipra av innvortis spenningi, hava verið tilskrivað listamanninum Giambattista Piazetta, og ikki fyrr enn fyri fáum árum síðani komu serfrøðingar eftir, hvør veruliga hevði málað tey. Óteljandi listakvinnur eru gloymdar á sama hátt sum Giulia Lama, og tað er als ikki óhugsandi, at nógvar evnaríkar listakvinnur úr okkara tíð eisini verða gloymdar.

Kynsleys góðska
Klassiska grundgevingin ímóti kynskvotering í sambandi við javnstøðu er, at tað førir til verri góðsku, tí listin verður skapt av serliga dugnaligum einstaklingum og tí ikki kann demokratiserast eins og restin av samfelagnum. Altso eitt argument, ið er grundað á, at listalig góðska telur meir enn kynspolitiskar hugsanir, tí listin hevur eina serliga støðu í samfelagnum, sum vit ikki eiga at nerta við við kynskvotering.

Góða listin er tað týdningarmiklasta. Um tað eru menn, sum gera ta góðu listina, so er tað soleiðis, og tað kunnu vit ikki gera nakað við. Ella sagt á ein annan hátt, um listaverkið er gott, er tað líkamikið, um tað er ein maður ella ein kvinna, sum hevur gjørt tað.

Trupulleikin við hesi grundgevingini er, at hon má grundast á, at ímyndin um tað góða listaverkið og um estetiskt virði ikki er tengt at kyni, og tað er hon sjálvandi ikki.

Gjøgnum øldir eru tað menn – mannligir heimsspekingar, listasøgufrøðingar og listakritikarar – sum hava gjørt av, hvat eitt gott listaverk er, og tí er ein møguleiki fyri, at listamenn eru priviligeraðir, snøgt sagt tí tað eru teirra egnu kynsfelagar, sum hava sett fortreytirnar fyri listaligari góðsku.

Tracey Emin (1963): Everyone I Have Ever Slept With 1963-1995. 1995. Enska listakvinnan Tracey Emin vísir á marginaliseraðu støðuna hjá kvinnuni í listaheiminum við at fara burtur frá málninginum, sum maðurin hevur patent uppá í listasøguni, og í staðin úttrykkir hon seg gjøgnum seyming, sum er ógvuliga devaluerað í listahøpi og sum tað sum oftast verður tosað niðrandi um sum kvinnuligt putl. Í hesum verkinum hevur hon seymað eina rúgvu av bókstavum á innaru síðuna aveinum iglotjaldi. Bókstavirnir vísa nøvnini á øllum teimum, sum hon gjøgnum lívið hevur deilt song við. Millum teirra er ein neyðtøkumaður, unnustar av báðum kynum, skyldfólk, hennara tvíburabróður og hon sjálv “With myself always myself never forgetting”. Hesin sterki, næstan øtiligi intimiteturin og framsýningin av henni sjálvari umboðar millum annað eina kynsliggeran av listini og er ein sterk roynd at gjøgnumgata valdsbygnaðin í listalívinum.

Ein góð føroysk mynd
Ein góð føroysk mynd verður ofta lýst við orðum sum kraftmikil, dramatisk, ógvuslig og enntá viril. Dentur verður lagdur á sinnalagið hjá listafólkinum, á ”hansara” styrki og óræddu viðurskifti við náttúruna. Snøgt sagt verður føroyska myndin lýst sum nakað, ið ein kvinna ómøguliga kann hava gjørt. Og verri er, at umframt hesi týðiligu maskulinu virðini eru tekstir um list fullir av illa duldum, undirskiltum áskoðanum um kyn, sum geva listamonnum fyrimunir fram um listakvinnurnar. Ja, onkuntíð kann favoriseringin av tí maskulina vera sera ring at síggja, tí teir maskulinu normarnir eru naturaliseraðir, og tí maskulinisma í mun til feminismu ikki rópar hart um sítt stríð fyri mannligu virðunum.

Feminisman dylir ikki, at hon stríðist fyri at fremja kvinnuvirði. Maskulinisman sigur hinvegin, at hon snýr seg um alla mannaættina og undirspælir sítt kynsideologiska innihald. Argumentið fyri kynskvotering innan listina kann tí vera, at kvinnur sum so ikki nýtast at vera verri listafólk enn menn, bert tí listamenn hava lættari við at liva upp til tær fortreytir, ið verða settar upp fyri góða list, og at vit við at noyða listakvinnur fram í ljósið kunnu broyta vanligu áskoðanina fyri, hvat listalig góðska er.

Beinta av Reyni (1970): Aftanfyri gardinurnar. 2007

Beinta av Reyni ger í síni myndarøð “Aftanfyri gardinurnar” upp við eina av mest seiglívaðu mýtunum í listasøguni, nevniliga, at maðurin er eitt eygleiðandi subjekt og kvinnan eitt eygleitt objekt – maðurin er voyeuristur og kvinnan er exhibitionistur. Tað merkir, at tað í roynd og veru bert eru menn, sum kunnu vera listafólk, tí bara teir kunnu eygleiða ting. Men við blondugardinum rør Beinta av Reyni fram undir, at tað eygleiðandi subjektið ella voyeuristurin í hennara mynd ikki er ein maður, men harafturímóti ein kvinna. Samstundis leggur hon upp til, at tað eygleidda objektið er ein maður, tí tað, sum verður eygleitt út gjøgnum vindeygað, er ein bilur, ið má metast sum nakað maskulint. Maðurin er reduseraður til objekt og hevur harvið mist sína støðu sum subjekt her í verðini.

Listaheimurin er mansins heimur
Tað er ikki óvanligt, at fólk verða útihýst orsakað av teirra kyni. Kynini hava ymiskar royndir at byggja á, og eingin ivi er um, at mannliga tilgongdin til listina hevur verið so dominerandi, at tað hevur verið rættiliga trupult hjá listakvinnum at koma fram. Og tað finnast eisini nógv onnur argument fyri kynskvotering innan listina.

Eitt argument snýr seg um framleiðslukorini hjá listafólkinum og tað, at kvinnur søguliga sæð ikki hava havt eins lætta atgongd sum menn til at skapa list. Tað eru til dømis ikki so nógv ár síðani, at kvinnur ikki sluppu at taka lut í tí listundirvísing, sum menn kundu fáa, og søguliga sæð hevur kyn verið meira avgerandi enn talent.

Eitt annað argument gongur uppá listina sum eina vøru, og tað, at tað er truplari hjá kvinnum at koma inn í mansdomineraða vinnulívið og hava tí truplari við at umseta teirra list. Tað er heilt einfalt truplari hjá teimum at selja seg sjálvar eftir marknaðartreytunum og at verða upptiknar í netverkini hjá monnunum. Einaferð varð sagt, at tað er ikki nóg mikið at møta teimum røttu fólkunum í listaheiminum. Tú skal eisini ganga á vertshús við teimum, og tað er ikki óhugsandi, at tað kann vera torført hjá kvinnum at fella inn í tað mannfólkaprátið, sum ofta gongur fyri seg á einum vertshúsi.

Tað er eisini ein veruleiki, at tað upp gjøgnum søguna hava verið listakvinnur, sum snøgt sagt eru gloymdar, tí teirra verk ongantíð eru dokumenterað. Tær hava ongantíð verið við í savninum hjá nøkrum listasavni og eingin hevur nakrantíð skrivað um tær. Um vit halda fram á somu leið fer eftirtíðin at fáa eina mynd av, at tað heldur ikki í okkara tíð hava verið nakrar listakvinnur av týdningi.

Soleiðis kundu vit í roynd og veru hildið áfram, og hetta er alt góð og haldbær argument. Trupulleikin er bara, at tey ikki eru nóg góð.

Lee Krasner (1908-84): Burður. 1956

Amerikanska listakvinnan Lee Krasner gjørdi ikki kyn til eitt evni í hennara list. Lee Krasner meinti, at list var hevjað upp um pedantiska feminismu, og hon gjørdi onga roynd at skapa kvinnulist. Í staðin kappaðist hon við menninar á teirra heimavølli, nevniliga tí sera abstrakta ekspressionistiska málninginum. Við til hennara søgu hoyrir, at hon var gift við listamanninum Jackson Pollock, ið verður roknaður sum eitt av størstu listafólkum í 20. øld og mestsum hevur legendustøðu. Tað merkti, at hon í roynd og veru er fullkomiliga yvirsæð og má metast sum eitt av mest undirmettu listafólkum í okkara tíð. Sjálv segði hon: ”I personally was not dominated by Pollock – but the entire art world was”.









Góðska framum kyn
Tað er freistandi at halda, at kynskvotering kann steðga mismuninum og skapa javnstøðu innan listina. Og tað er lokkandi at ímynda sær, at vit við einfaldari lóggávu knappliga kunnu røkka tí fullkomnu støðuni, har kynini eru eins væl umboðað á listasøvnum, privatum søvnum, gallaríum og í listabókum. Men kynskvotering er niðrandi fyri kvinnur og helst eisini fyri menn, og tað er drepandi fyri listina, tí tað er ein løtt loysn á einum nógv torskildari trupulleika, nevniliga kjakinum um góðsku.

Tí hóast tað er rættiliga abstrakt, so er argumentið um góðsku tað tyngsta argumentið av øllum. Tað er ikki uppgávan hjá politikarum, listasøvnum og listaummælarum at fremja javnstøða, hvussu nógv tey so ynskja tað. Teirra uppgáva er at fremja góðskuna. Spurningurin er so bara, um vit, sum arbeiða við list her á landi, gera nóg nógv fyri at fremja góðsku og hava eitt áhugavert kjak um góðsku.

Og tað er tíverri ein lættur spurningur at svara, tí vit gera yvirhøvur ikki nóg nógv.

Tíverri er tað eisini lætt at svara, hví vit ikki gera tað, sum skal til fyri at skapa eitt kjak, sum kundi ført til størri javnstøðu millum kynini í listaheiminum. Tað gera vit ikki, tí vit ikki hava nakran stuðul til tað. Hóast tey eru ótrúliga nógv, sum hava valt at úttrykkja seg við myndum her á landi, og hóast myndlistin fyllir nógv, hava fólk frá politiskari síðu als ikki megnað at tikið hana í álvara.

Listasavnið sum stovnur verður verður ikki virt, og innan alt, sum eitur listastuðul, listaútbúgving og listapolitiskar avgerðir er fakleikin trokaður til viks. So løgið tað ljóðar, er fakleikin settur upp á pláss við tí argumentinum, at listin skal vera fyri øll, men um list nakrantíð skal verða fyri øll, kvinnur íroknaðar, so er tað júst fakleiki, sum krevst.

Eg geri mær ongar myndir um, at vit fáa fulla javnstøðu á listaøkinum, men áðrenn vit koma í gongd við at kjakast um góðsku, stuðlað av politikarum og almennum stovnum, kunnu vit heldur ikki kjakast um kynspolitiskar spurningar innan listina og seta fokus á ta eftir øllum at døma kynsneutralu uppfatanina av listini. Tað er ikki synd fyri kvinnur, og tær skulu ikki hjálpast við kynskvotering og serligum lógum, men tað er heilt ótrúliga synd fyri listina, at hon ikki verður vird, greinað og diskuterað.


Rannvá Holm Mortensen (1950): Tað skulu koma dagar. 2003

Rannvá Holm Mortensen er ein av teimum føroysku listakvinnunum, ið arbeiðir við einum sterkt engasjeraðum feministiskum innihaldi í síni list. Eitt evni, ið verður undirstrikað í hennara tilvitaða brúki av klisjéum, tá hon stillar mannliga og kvinnuliga heimin ímóti hvørjumøðrum. Tað mannliga verður endurgivið við typiskum manssúmbolum, so sum knýttir nevar, rør, tannhjól, maskinarí og øðrum klassiskum valdssúmbolum, og tað kvinnuliga verður súmboliserað gjøgnum avmyndan av hjørtum og børnum og øllum tí bleyta.










(IS)

Kvinnuvika á Listablogginum: Elles@centrepompidou

Í 20.øld gjørdist møguligt hjá kvinnum at luttaka í listafrálæru, at fáa almennan stuðul og at sýna fram teirra verk á framsýningum. Fyri fyrstu ferð í listasøguni byrjaðu listakvinnur at spæla eina ítøkiligan leiklut á listapallinum - tó at tað vóru nógv flestir menn innan listaøkið, antin tað vóru listamenn, kuratorar, professarar ella listasavnsstjórar. Í hesu vikuni fer Listin at seta fokus á kvinnulistina og á hvørja ávirkan, kvinnur hava havt á samtíðarlistina. Vit byrja við eini stuttari reportasju frá aktuellu framsýningini elles@centrepompidou í París. Leygardagin kemur greinin Javnstøðulistin, sum tekur støðu til spurningin um kynskvotering innan listina. Sunnudagin presentera vit tíggju útlendskar listakvinnur, tú eigur at kenna og síðani koma portrett av ymsum føroyskum listakvinnum. At enda verður komið nærri inn á støðuna í Føroyum, har vit m.a. hætta okkum at gera eitt uppskot til eina kanon yvir føroyska kvinnulist.

Elles@centrepompidou

Í 1971 setti listfrøðingurin Linda Nochlin provokerandi spurningin, sum hevur havt týdning fyri stórt sæð alt, ið síðan er skrivað um kvinnulist. Hon spurdi ”Why Have There Been No Great Women Artists?” Í 1983 setti listabólkurin Guerilla girls á sama hátt ein provokerandi spurning, tá hann spurdi: "Do women have to be naked to get into the Metropolitan Museum of Art? Síðan eru aðrir spurningar endurtiknir aftur og aftur: Hví framleiða menn alfevnandi, universala list, meðan kvinnur framleiða privat og persónlig róp. Hví válkar kvinnulist sær í kyni og kroppi? Og ikki minst: Hví eru kvinnur undirumboðaðar á listasøvnum?

Við støði í hesum spurningum hevur størsta savnið fyri modernaða list í Europa skipað framsýningina elles@centrepompidou, sum sýnir verk hjá listakvinnum eftir 1970. elles@centrepompidou er ikke bert tann størsta, men helst eisini tann týdningarmesta framsýningin av kvinnulist, ið yvirhøvur hevur verið. Við meira enn 500 verkum, ið eru spreidd yvir 8000 m2 gevur framsýningin eitt higartil ósæð fjølbroytt innlit í kvinnulist.

Orsakað av ómetaliga stóru nøgdini av verkum hevur savnið valt ikki at hava eina tematiska tilgongd til kvinnulist og í staðin verður framsýningin at síggja sum eitt manifest yvir tann stóra listarliga týdningin, kvinnur hava: "Vit hava júst ikki gjørt eina framsýning um kvinnulist. Vit hava gjørt eina framsýning, ið demonstrerar, at tað ber til at siga alla ta modernaðu listasøguna bert við verkum hjá listakvinnum. Og at listakvinnurnar í sær sjálvum eru umboðandi tey ymisku rákini í listasøguni. Við bert at sýna fram kvinnulist, ætla vit at leggja eina bumbu undir hugsanina um, at kvinnulist er nakað serstakt. Hetta er tvørsøgnin hjá hesi framsýningini" skrivar Camille Morineau, sum er ein teirra, ið hevur kuraterað framsýningina.

Og hetta er ótrúliga væleydnað. elles@centrepompidou er ein fantastisk framsýning, ikki bara av tí, at hon inniheldur ómetaliga nógv góð verk og ikki bara tí hon gevur eitt intelligent og gjøgnumhugsað yvirlit yvir modernaða kvinnulist, men tí hon heilt einfalt gevur innlist í list. Framsýningin gevur eitt innlit í hvat list er og hvør dugur er í list á ein hátt, sum hvørki er pedagogiskur ella lummafilosoferandi. Framsýningin ger meir enn at presentera okkum fyri listasøgu, hon gevur okkum listina á ein hátt, ið ikki er til at misskilja. Fyri tey, sum ikki hava í hyggju at fara til París í næstum, kann eg av fullum hjarta viðmæla katalogið til framsýningina, ið finst bæði á fronskum og enskum og inniheldur greinar eftir 26 høvundar og eina rúgvu av myndum. Katalogið eitur elles@centrepompidou, er 383 síður til longdar og kostar 39.90 euro. ISBN 978-2-84426-429-9 Fleiri myndir og kunning um framsýningina er á

http://www.centrepompidou.fr/Pompidou/Manifs.nsf/0/44638F832F0AFABFC12575290030CF0D?OpenDocument&sessionM=2.2.1&L=2

(IS)