Mynd: "Blómuborðið" hjá Tjóðpalli Føroya
Dario Fo:
Boðskapurin á
Veraldarteaturdegnum 2013.
"Í gomlum døgum, tá ið valdsharrarnir ikki vildu viðurkenna
commedia dell¢arte
sjónleikararnar, so loystu teir trupulleikan við at jagstra teir úr landinum. Í okkara døgum er trupult hjá sjónleikarum og sjónleikabólkum at finna
spælistøð, sjónleikarhús og áskoðarar, orsakað av kreppuni. Tí hava tey ráðandi ikki longur trupulleikar av at ansa eftir teimum,
ið orðbera seg við ironi og sarkasmu, tí sjónleikararnir hava hvørki pallar at
spæla á, ella áskoðarar at spæla fyri. Øðrvísi var í Italia í Renesansuni, tá ið valdsharrarnir veruliga
noyddust at gera sær ómak fyri halda fast í herðatoppin á komikarunum, sum
høvdu ovmikið av áskoðarum.
Tað er ein kend søk, at tann stóra fráflytanin av commedia dell¢arte sjónleikarum fór fram í tí øldini, tá
Mót-reformatiónin fyriskipaði afturlating av øllum sjónleikarhúsum. Serliga í
Róm, hvar sjónleikarhúsini blivu ákærd fyri at vanhalga býarinnar halgidóm.
Eftir staðiligari áheitan frá tí mest afturhaldssinnaða borgaraskapinum og tí
ovastu prestastættini gav Innocens 12., pávi í 1697 boð um, at Tordinona
leikhúsið skuldi rívast niður, tí tað sambært moralistunum, hevði lagt pall til
ta mestu ósømiligheitina.
Undir Mót-reformatiónini gjørdi tann norðuritalski kardinalurin Carlo
Borromeo seg til talsmann fyri einum blómandi átaki fyri at frelsa síni
"milanesisku børn", við at at útinna ein greiðan skilna millum list,
skilt sum tann hægsti formurin fyri andaliga uppaling, og sjónleik, at skilja
sum málgagn fyri ógudiliga fáfongd. Í einum brævi til ein av sínum
starvsfelagum, her endurgivið eftir minninum, málber hann seg stórt sæð
soleiðis:
"Í okkara ídni at ríva tann ónda vøksturin upp við rót, hava vit
strembað eftir at ríva rit við ósømiligari talu úr tí menniskjansliga minninum,
við at tveita tey á bálið, eins og at forfylgja teimum, ið breiða slík rit út á
prenti. Men nú er sjónligt, at meðan vit svóvu, hevur Djevulin verið upp á spæl
við endurnýggjaðum frekleika. Hvussu
nógv sterkari fyllist ikki sálin av tí, eyguni síggja, enn av tí, ið kann
lesast í slíkum bókum! Hvussu nógv sterkari særist ikki sinni hjá unglingum og
ungum gentum av tí livandi orðinum, við tilhoyrandi rørslum, enn av deyðum
orðum, prentað í bókum. Tí er avgjørt neyðugt at reinsa býir okkara fyri
leikhúsfólkum, eins og vit eisini reinsa teir fyri óynsktum sálum."
Tann einasta loysnin á kreppuni er tí at vóna, at tað verður sett ein
máttmikil útreinsan av okkum, og serliga av teimum ungu, ið ynskja at læra seg
teaturlistina, í verk: ein nýggj burturvísing av komediuspælarunum, ein
revsiatgerð, ið uttan iva fer at verða eitt einastandandi høvi at spæla og
framføra sjónleik upp á ein annan máta.
Dario Fo
Milano 29.1.2013.
Laura Joensen týddi úr danskari týðing hjá Bent Holm.
Dario Fo er uttan iva mest spældi leikritaleikhøvundur í Føroyum í
nýggjari tíð. Dario Fo fekk Bókmentavirðisløn Nobels í 1997.
