Eg elski Woody Allen, og nei, eg gangi ikki og geri mær vónir um at skora tann brátt 80 ára gamla amerikanska filmsmeistaran, tað eri eg forrestin alt ov gomul til. Eg tosi ikki um mannin, men um hansara verk. Tí eg elski Woody Allen filmar og summar havi eg sæð óteljandi ferðir; Crimes and misdemeanors, Hannah and her sisters, Annie Hall og Radio Days - og mær dámar serliga væl teir gomlu filmarnir við tí støðugt sussandi reyðhærda hypokondaranum og hansara sermerkta amerikanaraakademiska orðafloymi, sum hevur eitt serligt sissandi árin, ja sum í grundini fær meg at føla, at alt í hesum heimi er í fullkomnari javnvág, at alt er, sum tað eigur at vera, og so leggi eg líka í hvørjum hann gongur saman við, sjálvt um eg heilt vist skilji, at tað gongur út yvir familjulívið, tá sonurin í heiminum brádliga gerst svágur pápa sín.
Havt verður javnan á lofti, at listin er sín egin og at listaverkið má metast út frá egnum fortreytum, at vit ikki mugu lata etiskar spekulatiónir, ella sympati og antipati fyri listafólkinum ávirka okkara meting av verkinum. Men hetta er sjálvandi nógv lættari sagt enn gjørt. Vit fara komandi dagarnar at hava hetta evnið á skránni á blogginum og ætla okkum eitt sindur kring heimin frá Richard Wagner til Woody Allen og Karen Blixen og heim til okkara egnu listafólk, m.a. Ingálv av Reyni, sum sjálvur brúkti heilt ómetaliga nógva orku uppá at standa seg væl við sítt umhvørvi.
Havt verður javnan á lofti, at listin er sín egin og at listaverkið má metast út frá egnum fortreytum, at vit ikki mugu lata etiskar spekulatiónir, ella sympati og antipati fyri listafólkinum ávirka okkara meting av verkinum. Men hetta er sjálvandi nógv lættari sagt enn gjørt. Vit fara komandi dagarnar at hava hetta evnið á skránni á blogginum og ætla okkum eitt sindur kring heimin frá Richard Wagner til Woody Allen og Karen Blixen og heim til okkara egnu listafólk, m.a. Ingálv av Reyni, sum sjálvur brúkti heilt ómetaliga nógva orku uppá at standa seg væl við sítt umhvørvi.
Ein vinkona mín kann ikki tola Woody Allen, hvørki mannin sjálvan ella
hansara filmir, og hon umtalar hann konsekvent sum ólekran.
Eg royni at bera meg undan í heilum at skula taka støðu til gøluna í
1992, tá Woody Allen byrjaði at ganga saman við 20 ára gomlu stjúkdóttir sínari
Soon-Yi, sum konan, Mia Farrow hevði ættleitt (og sum Woody Allen forrestin enn
heldur saman við), men eg verði næstan altíð noydd út í rættiliga bombastiskar
staðfestingar um hvussu neyðugt tað er at skilja týðiliga millum verk og avvarðandi
listafólk, at tað er fullkomiliga líka mikið um listafólkini eru fitt ella býtt,
humanistisk ella kommunistisk, tjóðskaparfólk, javnaðarfólk, sambands- ella fólkafloksfólk,
um tey hava óreint lyndi, ella eru góð við børn, um tey eru kirkjufólk ella
baptistar, um tey drekka illa ella eru avhaldsfólk, um tey eru ótrúgv ella trúgv sum trøll – tá tað snýr seg um list, so meta vit
fyrst og fremst um teirra list og ikki um teirra persónligu eginleikar. Satt at siga er tað lættari sagt enn gjørt at fylgja nýkritiska idealinum um sjálvstøðuga listaverkið og hevur intentiónin einki at siga? Innan modernismuna hevur intentiónin í øllum førum nógv at siga.
Fyrsta tíman á universitetinum fingu vit eina yrking útleveraða uttan nakrar upplýsingar um árstal, yrkjara ella høvið. Vit greinaðu og gjørdu við og endaðu við eini tulking av eini tragiskari kærleiksyrking um egpersónin, sum sigur síni elskaðu farvæl. Vit løgdu fram, men fingu at vita, at tað var danska meginskaldið Nikolai Frederik Severin Grundtvig, ið hevði yrkt hetta í sambandi við forlovilsið hjá dóttur sínari. Har stóðu vit vónríku næmingar púra paff eina løta inntil okkurt tvørball, kanska var tað eg, gjørdi vart við, at upplýsingin um festliga yrkingarhøvið yvirhøvur ikki gjørdi okkara tulking av syrgiliga og patetiska huglagnum skeiva, tá tað nú ljóðar sum onkur er deyður. Allíkavæl gav hendan uppliving okkum eina kenslu av eyðmýkt í mun til bókmentagreining, tað er ikki altíð so lætt.
Her er yrkingin hjá Grundtvig og eitt filmsbrot hjá Woody Allen.
Du Lille! du Kiære! da dyrt var Guds Ord,
Fyrsta tíman á universitetinum fingu vit eina yrking útleveraða uttan nakrar upplýsingar um árstal, yrkjara ella høvið. Vit greinaðu og gjørdu við og endaðu við eini tulking av eini tragiskari kærleiksyrking um egpersónin, sum sigur síni elskaðu farvæl. Vit løgdu fram, men fingu at vita, at tað var danska meginskaldið Nikolai Frederik Severin Grundtvig, ið hevði yrkt hetta í sambandi við forlovilsið hjá dóttur sínari. Har stóðu vit vónríku næmingar púra paff eina løta inntil okkurt tvørball, kanska var tað eg, gjørdi vart við, at upplýsingin um festliga yrkingarhøvið yvirhøvur ikki gjørdi okkara tulking av syrgiliga og patetiska huglagnum skeiva, tá tað nú ljóðar sum onkur er deyður. Allíkavæl gav hendan uppliving okkum eina kenslu av eyðmýkt í mun til bókmentagreining, tað er ikki altíð so lætt.
Her er yrkingin hjá Grundtvig og eitt filmsbrot hjá Woody Allen.
Du Lille! du Kiære! da dyrt var Guds Ord,
Da Sorgen var svær og da Nøden
var stor,
Da fødte med Smerte,
Med blødende Hjerte
Dig Moder, og stirred med Smil
giennem Taaren
Paa Datter eenbaaren,
Som nu stirrer Fader i
Sommerdags-Kveld
Og hvisker Farvel.
Du Lille! du Kiære! naar bleg og
naar rød,
Paa faderlig Arm og paa moderligt Skiød
Du stopped, du hviled,
Du klynked, du smiled,
Fuldofte jeg stirred med Srnil
giennem Taaren
Paa Datter eenbaaren
Som nu, da jeg hvisker i
Sommerdags-Kveld:
Du Lille! farvel!
Du Lille, du Kiære! da Sindet var
sygt,
Mit Hoved var ørt, men mit Hjerte
var mygt,
Da Vanvid mig trued
Og Vennerne grued,
Da ømt mig betragted med Smil
giennem Taaren
Min Datter eenbaaren,
Som jeg dig betragter i
Sommerdags-Kveld
Og hvisker Farvel!
Du Lille! du Kiære! det lønne dig
Gud,
Hvor du under Himlen gaaer ind og
gaaer ud!
Du dulmed min Smerte,
Du varmed mit Hjerte,
Du kiøled min Pande, du korted
min Pine
Med Kyssene dine;
Og derfor velsignet i
Sommerdags-Kveld!
Et Kys til Farvel!
Du Lille! du Kiære! i Støvskyers
Egn
Til Taarer vi trænge, som Dug og
som Regn,
Om Høstgilde-Sange
Skal tone i Vange;
Det lifligste Solskin fra Vuggen
til Baaren
Er Smil giennern Taaren,
Det være din Arv og det fryde dig
ret!
Det følge din Æt!
Du Lille! du Kiære! du kiender
Ham jo,
Som altid er midt iblandt
elskende To,
Naar, fælles om Navnet,
De enes i Navnet,
Som Djævlene frygte, Guds Engle
omkvæde
Og prise med Glæde;
Paakald ham af Hjertet i Gry og i
Kveld!
Da farer du vel!
Du Lille! du Kiære! da times dig
Raad,
Da altid opdukker et Smil af din
Graad,
Thi Alt hvad os frister
Og truer, det brister,
Og Bjergene synke og Dalene stige
Og Skyerne vige
For Jesus, vor Stjerne, vor Soel
og vort Skjold,
Som Alt har i Vold!
Du Lille! du Kiære! jeg venter
det vist,
Hvor vidt vi adskilles, vi samles
dog hist,
Hvor Perlen er fundet
I Strømmen udrundet;
Ja, der skal vi mødes og smile ad
Sorgen
En Sommerdags-Morgen,
Og derfor med Smil giennem
Taaren: farvel
I Sommerdags-Kveld!
(KP)
