Wednesday, October 3, 2012

Grovasta átakið móti føroyskari list!



Satt at siga var tað ein næstan dreymakend, ella surrealistisk uppliving at vera í Degi og Viku í gjárkvøldi saman við einum mentamálaráðharra, ið smíltist so nógv og so breitt, at eg í løtum kendi meg sjálva sum eitt sosialrealistiskt ákærurit av tí slagnum, sum er so keðiligt og ákærandi, at tað neyvan hevur uppiborið nakran almennan stuðul. Samstundis var mentamálaráðharrin so svøvnliga uttanumtosandi, at eg hevði fleiri úti av kroppinum upplivingar ta lítlu løtuna í heita, bláa studionum, alt meðan minuttirnir gingu sum í ónyttu framvið og mentamálaráðharrin tosaði og tosaði og smíltist við sínum mildu, svøvnligu eygnalokum. Umhugsaði viðhvørt at bróta hann av, at rópa okkurt óskikkiligt við Pussy Riots-kendari sannføring, men avgjørdi í allari gentuligari fólkaligheit, at best var at lata vera.

Í staðin pippaði eg sosialrealistiskt okkurt um nøkur av bestu listafólkum landsins, sum eg veit liva sum ólukkudýr í periodum og sum í heilum mugu lívbjarga sær við at arbeiða við øðrum enn listini. Mentamálaráðharrin smíltist og minti á, at Mentanargrunnur Landsins ikki letur sosialar veitingar og so stóð eg har so nipin eina løtu, meðan hann fegnaðist um allar sínar bókamessuferðir. Tað var sum í dreymi, so eg veit ikki um eg mutlaði, segði tað hart, ella kanska bara hugsaði, at listastuðul ongantíð hevur verið ein sosial veiting, men ein íløga í nútíðar- og framtíðar samfelagið. Hetta var var bara eitt av fleiri uttanumtosum hesar tíggju minuttirnar, vit bæði vóru í Degi og Viku og kjakaðust. Eg royndi at sissa meg, meðan eg hugsaði: "Kinna, tú hevur sagt títt á blogginum, vit hava funnist at - lat nú bara ráðharran greiða frá hvat hann hevur gjørt við pengarnar og hvørja visión, hann hevur fyri list og mentan í Føroyum". Men ikki helt eg meg hóma nógva visión í ráðharratosinum, ikki so frægt, at hann dugdi at skyna ímillum ymisk listasløg fyri ikki at tala um munin á yrkis- og áhugalist. Einar tríggjar ferðir nevndi hann hetta at ferðast til bókamessur sum var tað ein dygd í sær sjálvum og fleiri ferðir róði hann framundir, at orsøkin til ósemjuna kundi komast av nøkrum so ósekum sum tað, at mentamálaráðharrin og undirritaða eru ymisk á máli mentanarpolitiskt, og at hann altso er meira konservativur enn eg. Tað er hann helst. Men konservatisma og niðurlaging av mentan og list hoyra als ikki saman, so mikið veit eg, og eg dugi ikki at síggja hendan hugburð ráðharrans sum annað enn ómentaðan, visiónsleysan og sum enn eina áminning um hvussu ófatiliga lítið núverandi samgonga leggur í mentamálaráðharrasessin.

Eg haldi satt at siga, at tað er ómetaliga groft av landsstýrismanninum í mentamálum at leggja upp til, at hetta álvarsliga málið, hansara uppskot um at skarva tjúgu prosent av játtanini til Mentanargrunn Landsins, snýr seg um ymiskar listafatanir, at vit mugu velja millum siðarv og samtíð, millum ta fólksligu og ta meira eliteru listfatanina og at hansara uppskot leggur meira dent á tað fólksliga. Tí tað hevur í grundini einki við málið at gera. Upphæddin uppá 250.000 krónur til kvæði, sum tosað verður um, verður tikin frá tónleiki og sangi, tann játtanin er minkað frá 800 túsund til 115 túsund krónur. Hesar umraðfestingarnar er fyri so vítt bara ein jánkaslig roynd at káva útyvir veruligu gøluna, við at fáa fólk at kjakast um ymsar mentanarfatanir heldur enn um ta drastisku sparingina, sum í serligan mun er gingin út yvir listastuðulin. Somuleiðis er tað fullkomiliga skeivt, tá mentamálaráðharrin rør framundir, at skúli og útbúgving fáa gagn burtur úr teimum tjúgu prosentunum, ið eru spard burtur av játtanini hjá mentanargrunninum. Hetta passar heilt einfalt ikki. Onkur heldur, at veljarar mentamálaráðharrans nú sita so fegnir og gleðast um, at mentanarmafian í Havn nú fær minni at oyðsla burtur, men eg trúgvi yvirhøvur ikki eina løtu uppá, at norðingar eru so primitivir. Tey hava nógv fornem listafólk har norðuri, sum hava fingið væl burtur úr listastuðlinum og tað sama hava vit onnur eisini, so sjálvandi harmast tey eisini um uppskotið hjá Bjørn Kalsø, sum ikki virðir listina yvirhøvur. Í ringum tíðum skulu vit spara, vit skulu vera solidarisk hvør móti øðrum, tað eru vit ikki, tá tjúgu prosent verða tikin av játtanini hjá einum frammanundan útsettum samfelagsbólk. Tað er í grundini eisini púra burtur úr vón og viti at hugsa sær eina prosentvíst so mikið stóra sparing á øllum øðrum økjum og ein tílík sparing hevði elvt til stóra ónøgd. Tað ger hendan eisini, men listafólkini eru ikki so nógv, mong teirra eru lutfalsliga avbyrgd og summi hava av ymsum orsøkum kanska lítið til yvirs fyri stuðulsskipanini. Listastuðulin er neyðugur í føroyska samfelagnum og vit mugu øll royna at draga somu línu í hesum máli, so at vit fáa sannført okkara fólkavaldu um tað blóðskeiva í uppskoti mentamálaráðharrans.

Ørindi míni við hesum listabloggi vóru ikki at tosa fyri listastuðli ella at lýsa ymsar mentanarpolitiskar fatanir, eins og eg yvirhøvur og aldeilis ikki ætli mær umaftur út í søguna um Adam og Evu ella at definera list, sum vit onkursvegna altíð mugu út í, tá tað snýr seg um listastuðul. Tað hava vit gjørt so mangan t.d. her á blogginum og gera tað fegin aftur, men tað er ikki umráðandi beint í løtuni. At kjakast um hvørt kvæði eru list er fullkomilig tíðarspilla og diffusión í løtuni. Umráðandi er heldur at staðfesta, at vit sum hildu, at mentamálaráðharrin var ein mildur og svøvnligur mentamálaráðharri sjálvi mugu vakna við kaldan dreym, nú hann eftir øllum at døma er nóg árvakin til at fremja grovasta átak móti føroyskari list, sum er framt í nýggjari tíð. 

(KP)