Wednesday, January 16, 2013

Herðaklapp til øll eisini tey sum komu 5 minuttir ov seint

Í gjár fekk Tóroddur Poulsen ta stóru mentanarheiðursløn landsins. Í einum bili við ovurhonds nógvum døggi á rútunum bent uttan fyri Spaniastovu á Klaksvíksvegi í Klaksvík sótu vit og fegnaðust sjálvt um støðan har í bilinum kendist eitt lítið vet absurd. Vit vóru 5 minuttir ov sein til hátíðarhaldið, tí vit koyrdu skeivt í Leirvík og funnu ikki vegin til Klaksvíkar alt fyri eitt (ja eg veit, men har er altso ein nýggjur vegur komin) og tá vit komu fram var hurðin stongd. Vit bankaðu uppá eina góða løtu. Støðan var so vónleys og býtt, at vit nøkur sekund í neyðini umhugsaðu at taka til takvindeyguni sum loysn, men sissaðust tó, tá vit sóu hvussu væl afturlatin tey vóru. Bygningurin tóktist yvirhøvur hermetiskt læstur sum eitt satt klaksvíkst Fort Knox og har stóðu vit útihýst frá náðini. Aftaná eina góða løtu kom ein sera óblíður maður, hann var eftir øllum at døma ørkymlaður av bankarínum, og segði okkum, at pláss var ikki fyri okkum í tilhaldshúsinum. Ella hann segði nokk bara, at har var ikki pláss og ferdutt og áðrenn vit beinfrystu náddu at reagera, var hann horvin aftur og har stóðu vit í myrkrinum og kuldanum á Klaksvíksvegi í Klaksvík sum kánus, tað var nokkso snópisligt og vit vóru heldur ikki tey einastu, sum stóðu har. Um ikki annað kundu vit verið sloppin inn í gongina at hita okkum. Har var gott pláss og á myndum í Norðlýsinum síggi eg, at pláss eisini var framvið vegginum har fleiri fólk stóðu. Er ikki pláss fyri teimum 80 havnafólkunum og 20 klaksvíkingunum og 5 vestmenningunum í hugnaligu hølunum í Spaniastovu, ja so mugu vit bara hava virðislønarhaldið í Norðurlandahúsinum í Havn næstu ferð. Har er pláss og har sleppur mann innar at bíða um ikki annað. Heilt erligt, so veit eg ikki hvat hatta snúði seg um. Eru tey so proff í Klaksvík, at tey ikki vilja hava óljóð tá útvarpið hevur ómakað sær at koma norður? Tað ljóðaði annars nokkso avslappað, hátíðarhaldið, skal eg meta um tað eg hoyrdi í útvarpinum, tann einasti, sum var ordiliga proff var tann effektivi duravørðurin.

Aja, radioapparatið í bilinum var sera gott, so vit fingu fylgt við í tí, sum gekk fyri seg innanfyri stongdu dyrnar og tað var jú gleðiligt at hoyra heiðranina av øllum teimum evnaríku lista- og mentanarfólkunum. Kim keypti ein pakka av kips, sum vit ótu í bilinum aftur við violintónleiki og heiðurslrøðum. Tá navnið á móttakaranum av tí stóru virðislønini varð nevnt, fóru fólk at flenna, og eg helt, at fólk flentu merkiliga nógv, men kanska var tað tílíkur látur, sum kemst av ótrygd, tí fólk vóru bilsin av at hoyra navnið á Tóroddi Poulsen. Næsta ár verða júst 30 ár síðan Tóroddur Poulsen gav út sítt fyrsta yrkingarsavn, tað varð útgivið á egnum forlagi og æt Botnfall. Tove Askham gjørdi permuna í teirri lítlu bókini, sum var krunkasvørt við einum riðili av glampandi stjørnum, ið savnaðust eins og botnfall kring heitið á bókini, sum bæði er byrjan og botnur á einum tí mest nýskapandi listarliga verkinum í Føroyum í nýggjari tíð - eg skrivi við vilja listarligt verk og ikki ritverk, tí hesin markleysi listamaðurin umframt at vera yrkjari, prosahøvundur og týðari, eisini málar, teknar, ger installatiónslist, grafikk, performance og tónleik.

Tað er altíð gott at vera eftirsnarin, tessvegna ber til at staðfesta góð 29 ár aftaná, at bókin kom, at í botnfallinum hómast fótafar av nógvum av tí, ið koma skuldi í tí stórverki, sum Tóroddur Poulsen higartil hevur hevur lagt eftir seg. Uppreisturin móti smáborgaralyndinum og allari nostalgi og vanahugsan er eins eyðsæddur og hann er støðugur, tað er dyrkanin av negatiónini og av allahanda mótsetningum eisini. Men tónarnir geva ljóð frá sær millum reglurnar og litirnir eru eisini har, antin teir implodera sum svartar stjørnur í blindum eygum ella tier eksplodera við lýsandi likkum og túsund fallskýggjahermonnunum, sum spakuliga dala niður av himni kring yrkjaraegið, sum stendur ísafrystur eins og ein standmynd á vaglinum eitt kalt leygarkvøld yvir av standmyndini av Effersøe. Jú, tað visuella hevur frá byrjan havt sín alstóra týdning í øllum tí, sum Tóroddur Poulsen skrivar bæði í myndamáli og innihaldi, t.d. hoyra vit um áðurnevndu standmynd í miðbýnum og um eitt lørift sum skríggjar eftir máling. Musikaliteturin gjøgnumstreymar yrkingar og myndir, tað er røddin á amerikonsku bøn Jim Morrisons, sum fylgir okkum inn í savnið, har eisini villur vindur ljómar sum í sanginum, David Bowie á sinni sang.

Verkið hjá Tóroddi Poulsen er heilt ómetaliga fjølbroytt og ríkt. Tað hongur saman, orð, myndir og tónar mynda ymsar síður av sama verki. Tónleikurin hjá honum vaksur upp úr myndum og orðum og tykist bygdur upp eins og eitt stemningstapet av avantgardutilvildarligum akkordum, ið undirbyggja huglagið í yrkingunum, sum listamaðurin lesur upp. Í føroyskari myndlist umboða myndirnar hjá Tóroddi Poulsen eitt nýbrot. Eg greiddi frá á bókadegnum herfyri, at tað í hesum føri merkir tað sama sum, at tær kategoriir, vit hava brúkt innan føroyska list higartil, ikki røkka. Vit hava áður kategoriserað føroysku listina at vera figurativa, hálvabstrakta ella nonfigurativa list, sum altíð á onkran hátt tykist vera miðsavnað um tað sublima í stórslignum, náttúrufagnandi og sansaligum myndum. Hetta er ikki galdandi fyri myndirnar hjá Tóroddi Poulsen, óansæð um tær eru figurativar ella abstraktar. Súkklurnar, stólarnir ella spannirnar hjá Tóroddi Poulsen eru ikki sansaligar ímyndandi skrásetingar av umhvørvinum á sama hátt, sum tá Niels Kruse stóð og málaði tey heimligu fjøllini kring Eiðis bygd, hetta er ei heldur abstraktiónir av náttúrunar veldi sum hjá Ingálvur av Reyni. Hetta er hugsað, analytiskt, surrealistiskt, dekorativt og abstrakt á ein rættiliga intellektuellan hátt. Og sjálvandi stígur Tóroddur Poulsen ikki út í tóman heim, tí sjálvt um hann er sera originalur, hevur eisini hann undanfólk í heimslistini, sum hann kennir seg myndlistarliga ættaðan við. Hann fylgir væl við í samtíðarlistini, men hevur eisini áhuga fyri ymiskum listarligum outsidearum, fronsku symbolistunum í 19. øld og fyri amerikanskari list og poesi úr fimtiárunum. Á sama hátt sum fleiri í sonevnda beat ættarliðnum og New Yorkaraskúlanum sameinir Tóroddur Poulsen hámentan og poppmentan, mynd og skrift, speisemi og vakurleika.

Yrkingaheimurin hjá Tóroddi Poulsen tykist merktur av sorgblídni og næstan tunglyndi í støðum, har ivin altíð er hjástaddur, eins og lívið ofta tykist eygleitt við ávísum fjarleika úr fortíðini, ella úr sjúkrasongini gjøgnum deyðans relieff. Lívið er ikki sjálvsagt og tilveran má livast uppá tross av tí feittuta skugganum, sum støðugt lúrir. Jú, vit eru støðugt á somu slóð, men tað er eins og virkisfúsi yrkjarin í hesum árum tekur seg fram við sjeymílafetum. Í so máta minnir hann um Ingálv av Reyni, tá hann var farin um tey 80. Tóroddur Poulsen er ein unglingi í mun til hetta, men hansara eyðmýgd yvir fyri tilveruni og listini tykist vaksandi í beinum lutfalli við støðugu minkingina av yrkingareglunum. Triðseinasta bókin Bræddir Firvaldar er full av klænum, smáum universalum yrkingum, sum innihalda alla skapan og alla oyðilegging í einum skyggjandi prismublunki sum t.d. her:

fyrst
eitt blunk
síðani
siga okkurt
sum um
eina løtu
stendur
á pappírinum
um vónina
sædda
frá kavaflykruni
beint áðrenn
hon lendir
(s.10)


Yrkingarnar hjá Tóroddi Poulsen eru ofta so mikið einfaldar, at tey, sum krevja sjónlig prógv fyri handaverk (sum t.d. rím og lekrar orðingar), hava havt ilt við at góðtaka teirra einfeldi. Tóroddur dyrkar tað banala, tað ótilgjørda og tað lætta. Hann dugir sum eingin annar føroyskur yrkjari at orða tað óvæntaða í einføldum, óuppgjørdum orðingum, so at tú sum lesari følir fruntin fara upp frá av bilsni yvir alt tað spildurnýggja, sum brádliga myndast í tínum huga. Yrkjarin dugir sjáldsama væl at skriva millum reglurnar, so at yrkingin gerst ein lopfjøl hjá lesaranum til at gera sær allahanda assosiatiónir. Bæði í myndum og yrkingum sínum sýnir Tóroddur Poulsen ein serligan ans fyri tí ljóta, sum kann vera neyðugt til tess at greiða frá tí vakra, sum yrkjarin eisini øll árini hevur torað at givið seg í holtur við. Tað speiska og tað skemtiliga er eisini eyðkent fyri yrkjaran, eisini tað óstortliga, hetta sóu vit ikki minst á nýggjastu bókini Heimvitisferðini og í uppstandilsinum í Degi og Viku herfyri. Tá eg sá ta sendingina hugsaði eg um listamaðurin hevði sent sítt skammleysa alter ego, Garasjuguð í Steinprent at práta við Finnur Koba. Í øllum førum, so er Garasjuð ein heldur frekari versión av listamanninum og nú er Bloggoddur komin aftrat og hann ræðist heldur ikki fyri at leggja høvdið á bloggin við sínum avgjørdu meiningum um eitt nú maktina í Føroyum.

Tóroddur Poulsen hevur nú fingið Mentanarvirðisløn Landsins og hervið fær hansara stóra verk ta almennu viðurkenning sum tað hevur uppiborið. Men viðurkenningin fevnir breiðari enn mann skuldi hildið og er eitt nú eisini ein viðurkenning av forløgunum, sum geva bøkur og fløgur hansara út, Mentanargrunnur Studentafelagsins, Tutl, After Hand og Torgarð. Hetta er somuleiðis ein viðurkenning av Steinprenti, har nógvar av myndunum hjá Tóroddi Poulsen eru skaptar. Tá ein tílík virðisløn verður ognað einum listamanni kunnu vit vera vís í, at vit fáa góða list burturúr, nú listamaðurin hevur tíð og fíggjarligar umstøður at samla seg komandi árið. Sostatt er virðislønin ein viðurkenning av listini í sjálvum sær og sostatt er hon eitt herðaklapp til øll okkum, sum brúka og njóta listina.


(KP)