í Gallarí Stephanssonshús frá 24. novembur til 19 desember 2012
”Støðugt skild sundur, æviga samangreipað".
Soleiðis endar William Heinesen vøkru yrkingina Dagbókablað í savninum Panorama
við ælaboga. Yrkingin snýr seg um viðurskifti, sum fólk hava við hvønnanan,
við fortíðina og framtíðina og við alheimin, men orðini – støðugt skild sundur,
æviga samangreipað – fevna eina langa røð av mótsetningum, sum gerast partar av
eini heild og sum áhaldandi verða endurtiknir, sum møtast og skiljast, verða
knýttir saman og syndrast í listini hjá Williami Heinesen. Ljós og myrkur,
góðvild og óndskapur, hiti og kuldi, gleði og sorg, núið og ævinleikin og
størst av øllum lívið og deyðin, eru um somu tíð ólík í lyndi og ósundurskiljandi.
Kanska er tað á sama hátt við skaldskapinum og
myndlistini hjá Williami Heinesen, at tey eru støðugt skild sundur, æviga
samangreipað. Tað er eins og eru tey partur av hvørjum øðrum og vaksa út úr
hvørjum øðrum, men tey eru eisini ógvuliga ólík. Orðini eru ofta fylt av myndum
og myndirnar fyltar av orðum, tey eru tað sama og ikki tað sama. Við hesi
framsýning setur Gallarí Stephanssonshús undurfullu og fantastisku myndlistina
hjá Williami Heinesen í brennidepilin, hansara myndlist hevur kanska staðið í
skugganum av hansara stóra og ríka ritverki. Men framsýningin fer eisini at
vísa, hvussu alt hongur saman í eini mótsetningsfullari heild, sum alla tíðina
verður enduruppdagað og enduruppfunnin eitt sindur á sama hátt sum
pappírsklippið, ið er myndað av eini rúgvu av smáum pørtum frá eini heild, sum
syndrast og savnast við øðrum smáum pørtum til eina nýggja heild. Ein nýggjur
heimur, sum aftur og aftur skapast og endurskapast ella endurmyndast.
Tí dualisman, sum hevur rátt á hugsanum vestanfyri
síðan Platon, og sum nágreiniliga skilir sundur mótsetningspør sum kropp og
sál, hugsan og kenslu ella eind og margfeldi verður bjóðað av í listini hjá
Williami Heinesen. Í hansara verkum er einki "antin-ella" bara
"bæði-og". Heimurin verður ikki fataður út frá eini hvassari skynan
millum mótsetingar, men út frá einum spenningsfylltari heild, har mótsetningar
møtast og samansettir týdningar kykna. Tað er ikki myta ella veruleiki, men
bæði, ikki dreymur ella realisma, men bæði og í verkunum er bæði pláss til myndevni
úr ævintýrum, mytum, yvirtrúgv og úr tí púra veruliga gerandisdegnum.
Eins og tað óskynsama og tað skynsama eru partar
av hvørjum øðrum sprettur í verkunum ein samhoyring millum devulsligar
kvinnuligar verur, sum dansa, spjálka, sveima og spæla undir fullmánanum,
millum havfrýr og marmenlar, menniskjalíkar krabbar og trøllakendar fiskar og
lúnskar kapitalistar, seyðatjóvar, grammar valdsharrar og sekteriskar
originalar. Og á sama hátt sum lívið og deyðin fylgjast, fylgjast eisini vónin
og kynisman, tað kerliga og tað speiska í hesi organisku, monistisku heildini.
Fjølbroytti myndaheimurin rúmar um somu tíð tað stuttliga, dapra, vakra og
ræðandi, innastu eydnu og djúpastu ræðslu. Alt samalt flættað saman til eina
ornamentala heild av einastandandi hugflognum og fullvísu formkensluni hjá
Williami Heinesen.
Tí tann samansetta heildin finst eisini í
forminum. Tey fínu og kenslubornu pappírsklippini, sum eru viðbrekin og poetisk
í sjálvum sær, samstundis sum tey eru sansalig, rúma ørskapi, dirvi, lívsmegi og
sterkum instinkti, ið verður vovið út og inn millum hvørt annað. Har er ein
villskapur í tálmaða úttrykkinum, sum liggur í sjálvum lyndinum hjá
pappírsklippinum, og William Heinesen brúkti tað einfalda úttrykkið í
pappírsklippinum, flatan og tær ofta sterku, intensu óblandaðu litirnir, sum
pappírsklippið er bundið av, á ein sera livandi, fabulerandi hátt. Hann
sameindi ein hugtakandi lættleika og einfeldi við barokkum og groteskum
myndamáli, fann eitt mótsvar til miðilin, sum hann arbeiddi við, og á mangan
hátt bjóðaði hann algongdum ímyndum um formlæru og litharmoni av. Við tí
undurfulla úrsliti, at myndirnar í grundini eru harmoniskar, sjálvt um tær eru
samansettar.
Allir hesir formarnir og litirnir í stóra
myndastavraðnum hjá Williami Heinesen verða endurtiknir óteljandi ferð í teimum
einstøku verkunum, og koma undan kavi aftur í øðrum verkum soleiðis at ein
heild verður myndað millum verkini. Pappírspettini í ymsum verkum koma frá sama
pappírsarkið og skapa eitt beinleiðis likamligt samband millum verkini. Tað er
sum eru tey partar av eini heild, sum aftur og aftur endurrísur og endurskapast
- støðugt skild sundur, æviga samangreipað.
Við hesum endurtøkunum, sum eisini eru kendar frá
mytum, teknar William Heinesen eina mynd av einum sjálvstøðugum heimi, einum
heilum kosmos við egnari syklus, sína egnu lívssøgu. Alt er bert ein fasa í tí
alfevnda og innarliga humanistiska kosmos. Eftir myrkrið kemur ljósið, eftir
deyðan kemur lívið, og kærleikin til lívið er eisini kærleiki til deyðan, eins
og kærleikin til ljósið eisini er kærleiki til myrkrið, tí tey eru partur av
hvørjum øðrum. Alt gongur í ring, er ævigt og vendir aftur, lívið rísur aftur,
heimurin verður til á nýggjum. Endurmyndast.
Inger Smærup Sørensen
Tað er ein stórur heiður at skipa hesa framsýningina
við verkum eftir William Heinesen. Vit vilja takka so miriliga Zacharias
Heinesen og Williamshúsi fyri lán av verkum og fyri klóka og inniliga hjálp og
vegleiðing. Vit takka eisini Tórshavnar Kommunu, sum hevur stuðlað
framsýningina.
Fernisering
verður leygardagin den 24. november kl. 16. Framsýningin er opin hvønn dag
millum 16-18. Øll eru vælkomin.
