Vit, sum hava áhuga fyri føroyskum yrkingum, hava alla orsøk til at fegnast
í løtuni og kunnu sóla okkum í glæmuni frá bókmentaligu sensatiónini, sum var
almannakunngjørd mánadagin, at Sissal Kampmann hevur fingið ta tignarligu og týdningarmiklu debutantvirðislønina hjá Klaus Rifbjerg. Men longu áðrenn armarnir eru dalaðir
niður, fara teir hervið upp aftur at fagna nýggju bókini hjá Tóroddi Poulsen,
sum setur heilt nýggjan prentlistarligan standard fyri yrkingarsøvn. Avbyrgingar
er eitt einastandandi bókaverk, ein listarlig heild, sum bæði við orðum og
myndum rørir áskoðaran og lesaran inn á sálin.
Bókin er úrslit av samstarvi
millum yrkjaran og myndlistamannin Tórodd Poulsen, Steinprent og Føroyaprent.
Eitt nýtt yrkingarsavn hjá Tóroddi Poulsen er áhugavert í sjálvum sær, men í
nýggja savninum fáa vit tíggju upprunagrafiskar myndir oman á tað heila,
umframt permuna, ið altso eisini er eitt originalt steinprent, sum prentarar í
Føroyaprenti hava fingið til umbrótingar og at innbinda saman við restini av
tilfarinum.
Bókin, ið fevnir um hundrað síður, er blivin júst so mikið forkunnug, sum
ein kundi vónað, tá hennara upphav er ein myndlistarligur og poetiskur
nýskapari sum Tóroddi Poulsen. Tvær ferð hevur hann fingið Bókmentaheiðursløn M.A.Jacobsens
og eisini hevur hann fleiri ferðir verið innstillaður til ta stóru
Norðurlendsku Bókmentaheiðurslønina. Ummælarin og yrkingaelskarin, Lars Bukdahl
helt avgjørt, at Tóroddur Poulsen (den mest modvillige og knarvorne nationalpoet,
som tænkes kan) átti at havt fingið ta norðurlendsku heiðurslønina fyri Útsýni,
tá danska umboðið nú ikki vann, og har er undirritaða als ikki ósamd.
Avbyrgingarnar hjá Tóroddi Poulsen eru existentialistiskar ella kanska kunnu
vit siga, at tær eru existens-terminatoristiskar, tí sjálvandi snúgva tær seg í
rættiliga stóran mun eisini um lívsins íhald, um deyðan ið verður lýstur bæði sum
fyribrigdi og nærstaddur veruleiki. Sostatt kunnu vit siga, at yrkjarin og
myndlistamaðurin fylgir teirri somu sorgblíðu slóðini, sum vit kenna frá teimum
seinastu yrkingarsøvnunum. Somuleiðis sæst sama lyndið til økta
økonomisering, at orðini gerast alsamt færri, so at reglurnar sjáldan eru
settar saman av meira enn einum ella tveimum orðum. Á henda hátt gerast
yrkingarnar meira konsentreraðar og beinraknar eins og smáar tilverusøgur, sum
eru dyppaðar í sýrubað, so at alt óviðkomandi er etsað burtur. Summar av
yrkingunum eru næstan pínufullar at lesa, so neyvt og eirindaleyst eru tær
orðaðar, t.d. yrkingin um friðin undir lakinum, sum verður órógvaður av gráti.
Yrkingarnar eru modernistiskar og
tað merkir í stuttum, at tær ikki altíð eru so lættar at skilja - tó eru
yrkingarnar hjá Tóroddi Poulsen eisini ofta so mikið einfaldar, at tey, sum krevja
sjónlig prógv fyri handaverk (sum t.d. rím og lekrar orðingar), hava ilt við at
góðtaka teirra einfeldi. Tóroddur dyrkar tað banala, tað ótilgjørda og tað
lætta. Hann dugir sum eingin annar føroyskur yrkjari at orða tað óvæntaða í
einføldum, óuppgjørdum orðingum, so at tú sum lesari følir fruntin fara upp frá
av bilsni yvir alt tað spildurnýggja, sum brádliga myndast í tínum huga. Við
eini orðing hjá Christiani Matras kunnu vit kanska lýsa yrkingarnar og
myndirnar hjá Tóroddi Poulsen at vera vitskuvíðkandi. Yrkjarin dugir sjáldsama
væl at skriva millum reglurnar, so at yrkingin gerst ein lopfjøl hjá lesaranum
til at gera sær allahanda assosiatiónir, t.d. í ófrættakendu yrkingini á síðu
18: "tá tónleikurin/ tagnar/ fer lampan/ undir loftinum/ at
sveiggja.".
Føroyar og føroyska landslagið eru
ongantíð serliga langt burturi í hugaheimi yrkjarans og visuellar og sansaligar
upplivingar og minni hava sum heild stóran týdning. Metabolisma er
grundleggjandi í yrkingunum hjá Tóroddi, bæði sum skap, men eisini
innihaldsliga verður grundað nógv yvir stoffskiftið, hetta at vit menniskju einaferð
verða partar av jørðini. Deyðin verður yvirhøvur postivt lýstur, moldin og móran
eru reinsandi og í deyðanum nær yrkjaraegið endiliga ta fullkomnu og reinu
tøgnina. Yrkingarnar í nýggja savninum tykjast stundum absurdar og ofta eru tær
dreymakendar, surrealistiskar:
einasti
gesturin
á heimsins
einasta
gistingarhúsi
fær sær
morgunmat
Afturvendandi evnið í savninum er
einsemi, at vera fyri seg sjálvan, at vera einstaddur og avbyrgdur og eygleiða
hvussu lívið styttist. Hetta temaið verður tulkað rættiliga konsekvent í myndum
av einsamallum sjómansknútum, av isolerandi rimum ella einum gravsteini. Hetta
ljóðar kanska heldur deprimerandi, men er tað yvirhøvur ikki. Tá evnið verður
lýst á so originalan hátt og við so stórum listarligum yvirskoti, sum Tóroddur
Poulsen megnar at gera tað, gerast Avbyrgingar tvørtur í móti eitt upplyftandi
upplivilsi hjá lesaranum. Listarlig skapan og mál eru eisini afturvendandi evni
hjá Tóroddi, sum í fleiri yrkingum tykist grunda yvir viðurskiftini millum
orðini og tingini. Við orðingini "das ding an sich" sipaði Kant til lutin
í sjálvum sær, sum hann er uttan tulking og meting. Hann brúkti orðingina sum øvugta
av fyribrigdinum. Á ein hátt kunnu vit siga, at Tóroddur Poulsen fer júst hin
vegin, tí í hansara heimi ræður fyribrigdið og fatanin av fyribrigdinum á
øllum, eisini á minninum og á teimum lygnum, sum subjektiva minnið áhaldandi
skapar.
Við Avbyrgingum er sjøtul settur
á nýtt samstarv millum Føroyaprent og Steinprent, ið ger tað møguligt hjá
Steinprenti at geva fleiri listapoesibøkur út, Søren Ulrich Thomsen hevur
skrivað ta næstu bókina, sum Claus Carstensen hevur myndprýtt. Hon kemur eftir
ætlan út fyrst í desember.
Tóroddur Poulsen: Avbyrgingar:
100 síður. Steinprent er útgevari. Stuðlað verkætlanini hava: Norðurlandahúsið
í Føroyum, Mentanargrunnur Landsins og Føroyaprent. Bókin fæst í Steinprenti og
í bókhandlinum. Hon kostar 350 krónur.
(KP)
