Brot úr stuttsøguni “Dómkirkja” eftir Raymond Carver.
Tíðindasendingin endaði. Eg reisti meg og skifti rás. Eg setti meg aftur í sofuna. Eg vildi ynskt, at kona mín ikki var avdottin. Høvd hennara lá tvørtur um sofabakið, munnur hennara var opin. Hon hevði vent sær, so at slábrokkurin var gliðin av beinunum, og eitt bert lær kom til sjóndar. Eg rætti meg fram fyri at hála slábrokkin upp á pláss, og tað var tá, eg kom at kveita at tí blinda. Hvat fanin so! Eg læt slábrokkin glíða av aftur.
„Tú sigur til, tá tú vilt hava jarðberjatertu,“ segði eg.
„Til,“ segði hann.
Eg segði, „Ert tú móður? Vilt tú hava meg at fylgja tær upp í song tína? Ert tú klárur at tørna inn?“
„Ikki enn,“ segði hann. „Nei, eg verði uppi saman við tær, vinurin, um tað er í lagi. Eg verði uppi, til tú ert klárur at tørna inn. Vit hava ongantíð fingið tosað. Skilur tú meg? Eg haldi, at eg og hon tóku okkum einkarætt til kvøldið.“ Hann lyfti upp undir skeggið og slepti tí aftur. Hann fann sær sigarettirnar og tendraran.
„Tað er alt í lagi,“ segði eg. Síðan segði eg, „Mær dámar væl at vera saman við tær.“
Og mær dámdi tað, haldi eg. Hvørt kvøld roykti eg mær eina feita og sat uppi so leingi, eg orkaði, áðrenn eg sovnaði. Kona mín og eg fóru nærum ongantíð í song samstundis. Tá ið eg so fór í song, droymdi eg undarligt. Av og á vaknaði eg mitt í einum marrudreymi, tí hjartað sló heilt frá sær sjálvum.
Í sjónvarpinum var okkurt um kirkjur og miðøldina. Ikki nakað, tú vanliga hyggur at. Eg hevði hug at hyggja at onkrum øðrum. Eg skifti millum rásirnar. Men har var heldur onki á teimum. So eg skifti aftur á fyrstu rásina og umbar meg.
„Tað ger onki, vinurin,“ segði tann blindi. „Eg leggi onki í tað. Alt, sum tú hevur hug at síggja, er í lagi. Eg læri altíð okkurt. Læring endar ongantíð. Tað skaðar ikki meg at læra okkurt í kvøld. Eg havi oyru,“ segði hann.
Í eina góða løtu søgdu vit onki. Hann boygdi seg framav við høvdinum vendum móti mær, høgra oyra vendi tann vegin, sjónvarpið stóð. Sera ørkymlandi. Av og á fullu eygnalokini saman, so brustu tey sundur aftur. Av og á streyk hann sær um skeggið við fingrunum, eins og hugsaði hann um okkurt, hann hoyrdi í sjónvarpinum.
Á skíggjanum vórðu nakrir kappaklæddir menn forfylgdir og plágaðir av monnum í beinagrindarklaeðum og monnum ílatnir sum devlar. Menninir, sum vóru ílatnir sum devlar, vóru í devlaskortum, høvdu horn og langar halar. Framførslan var partur av einari skrúðgongu. Onglendingurin, sum segði frá hesum, segði, tað gekk fyri seg í Spania á hvørjum ári. Eg royndi at greiða tí blinda frá tí, sum hendi.
„Beinagrindir,“ segði hann. „Eg kenni til beinagrindir,“ segði hann, og hann nikkaði.
Sjónvarpið vísti nú eina dómkirkju. Síðan var eitt langt brot um eina aðra. At enda skifti myndin til ta kendu í París við sínum himmalhøgu súlubogum og spírum peikandi upp til skýggja. Myndatólið flutti seg burtur fyri at vísa alla dómkirkjuna daga upp úr býarumhvarvinum.
Í løtum tagdi onglendingurin, sum segði frá øllum hesum, læt bara myndatólið sveima runt uppi yvir dómkirkjunum. Annars reikaði tað yvir landslagnum, fylgdi monnum á markini, sum gingu aftan á oksum. Eg bíðaði so leingi, eg kundi. So helt eg, at eg noyddist at siga okkurt. Eg segði, „Nú vísa tey útsíðuna av dómkirkjuni. Gosgrýlur. Lítlar standmyndir, høgdar so tær líkjast skrímslum. Nú eru tey í Italia, haldi eg. Jú, tey eru í Italia. Tað eru málningar á vegginum í hesari kirkjuni.“
„Eru tað kálkmálningar, vinurin?“ spurdi hann og munnaði sær av sjussi sínum.
Eg rætti meg eftir glasinum. Men tað var tómt. Eg royndi at minnast tað, eg kundi minnast. „Tú spyrt meg, um tað eru kálkmálningar?“ segði eg. „Tað er ein góður spurningur. Tað veit eg ikki.“
Myndatólið flutti yvir í eina dómkirkju uttan fyri Lissabon. Munurin á Portugisiskum dómkirkjum samanborið við franskar og italskar var ikki so stórur. Men hann var har. Mest innan. So kom eg at hugsa um eitt, og eg segði, „Eg kom at hugsa um eitt. Hevur tú nakra hóming av, hvat ein dómkirkja er? Hvussu tær síggja út? Skilur tú meg? Um onkur sigur dómkirkja við teg, hevur tú so nakra hugmynd av, hvat tey tosa um? Kennir tú mun á henni og til dømis einari baptistakirkju?“
Hann blásti spakuliga roykin úr munninum. „Eg veit, at tað tók hundraðtals arbeiðarum fimti ella hundrað ár at byggja eina,“ segði hann. „Tað havi eg júst hoyrt mannin siga, sjálvandi. Eg veit, at fleiri ættarlið í somu familju arbeiddu upp á somu dómkirkju. Tað hoyrdi eg hann eisini siga. Teir menn, sum alt sítt lív arbeiddu við henni, sóu ongantíð verkið fullgjørt í síni egnu lívstíð. Á tann hátt, vinurin, eru teir ikki øðrvísi enn restin av okkum, ha?“ Hann flenti. So gliðu eygnalok hansara saman aftur. Høvdið nikkaði. Hann sá út til at durva. Kanska ímyndaði hann sær seg sjálvan í
Portugal. Sjónvarpið vísti eina aðra dómkirkju nú. Henda var í Týsklandi. Røddin hjá onglendinginum hurraði framhaldandi. „Dómkirkjur,“ segði tann blindi. Hann settist upp undir seg og snaraði høvdinum fram og aftur. „Vilt tú hoyra sannleikan, vinurin, so er tað á leið alt, eg veit. Tað, eg just segði. Tað, eg hoyrdi hann siga. Men kanska tú kundi greitt mær frá einari? Tað hevði glett meg, um tú kundi. Tað hevði mær dámt. Um tú vilt vita tað, so havi eg í roynd og veru ikki nakra góða hugmynd av henni.“
Eg stardi neyvt at myndini av dómkirkjuni í sjónvarpinum. Hvussu skuldi eg so mikið sum byrja at lýsa hana? Men hvat nú, um lív mítt varð treytað av tí. Hvat nú, um lív mítt var hótt av einum sinnissjúkum manni, sum segði, at eg skuldi, annars.
Eitt sindur um rithøvundin:
Raymond Carver var amerikanskur stuttsøguhøvundur og yrkjari, føddur 1938 í Clatskanie, Oregon, USA. Hann arbeiddi sum tangapassari og boðberi at breyðføða familjuna, og seinni undirvísti hann á ymiskum hægri lærustovnum í øllum USA. Raymond Carver blásti við sínum naknu lýsingum av vanligum fólkum og teirra gerandislívi og -trupulleikum lív í aftur amerikansku stuttsøguna, Short Story, í 1980'unum. Raymond Carver doyði av lungnakrabba í 1988, 50 ára gamal. Í 1993 vórðu nakrar av søgum hansara settar saman til filmin Short Cuts, sum Robert Altman leikstjórnaði. Stuttsøgan “Dómkirkja” er úr savninum Cathedral frá 1983. Arnbjørn Ólavsson Dalsgarð hevur týtt søguna til føroyskt.
