Múrfarin
Hvør hevur ikki hugsað tankan, at gott hevði verið, um vit kundu gingið gjøgnum heilt? Tey flestu hava, ið hvussu so er spælt sær við tankan. Hesin maðurin í søguni “Múrfarin” hevur tann einastandandi eginleikan at ganga ígjøgnum heilt.
Tað er er franski rithøvundurin Marcel Aymé (1902-1967), sum skrivaði stuttsøguna. Hann skrivaði stuttsøgur, skaldsøgur og leikrit. „Múrfarin“ (Le Passe-muraille) er frá 1943, og hevur Hanus Kamban týtt.
Í Vencli royna vit ikki at hava við søgur ella yrkingar, sum eru týddar fyrr. Tó hava vit gjørt eitt undantak. Tað var í Vencli fimta, har vit høvdu tær báðar yrkingarnar eftir Paul Celan: “Asputræ” og “Deyðsfugu”, sum Heðin M. Klein týddi. Hesar yrkingarnar báðar hevur Tóroddur Poulsen týtt fyrr. Týðingarnar standa í Varðanum bind 60 frá 1983. Ikki er tað á hvørjum degi, at vit í Føroyum kunnu samanbera tvær týðingar – hvussu tveir týðarar skilja og flyta ein tekst yvir í føroyskt.
Tummas N. Djurhuus týddi “Múrfarin”, og stóð hon í Glugganum nummar 12 frá 1959.
Her kemur ein brellbiti um, hvussu tað er at ganga ígjøgnum heilt í týðing Hanusar.
Múrfarin
Marcel Aymé
Á Montmartre, í rue d ́Orchampt 75 a, á triðju hædd, búði ein óførur mað- ur, sum æt Dutilleul og sum hevði ta sjáldsomu gávu at kunna fara gjøgn- um múrar uttan at fáa ampa av tí. Hann gekk við lorgnett, hevði eitt lítið svart høkuskegg og starvaðist á triðja tignarstigi í Skrásetingarmálaráðnum. Um veturin fór hann til arbeiðis við bussi, og á sumri gekk hann, undir bovlarahatti, teinin til arbeiðis.
Dutilleul var farin um tey trýogfjøruti, tá ið hansara megi varð honum opinberað. Eitt kvøldið, meðan hann var staddur í ganginum á tí lítlu íbúðini fyri gamlar dreingir, har hann búði, bar so á, at streymslit var eitt bil. Hann trilvaði eina løtu í myrkrinum, og tá streymurin var afturkomin, var hann staddur úti á trappuni á triðju hædd. Av tí at úthurðin hjá honum var læst innanífrá, gav hendingin honum ymiskt at hugsa um, og hóast skilið mótmælti, gjørdi hann av at fara inn aftur á sama hátt, sum hann var farin út, nevniliga við at førka seg ígjøgnum múrin. Hesin merkiligi førleikin, sum ikki á nakran hátt tóktist samsvara hansara trá, ørkymlaði hann ikki sørt, og við tað at hann dagin eftir hevði leygardagsfrí, fór hann til ein lækna í grannalagnum at greiða frá sínum máli. Læknin fekk sannført seg um, at hann segði satt, kannaði hann og kom eftir, at orsøkin til hansara brek var ein skrúvudánað herðing í kyrkingarvegg- inum í skjaldbróskkertlinum. Hann fyriskipaði honum ovurhonds nógva ov- ervan og at taka tvær tablettir árliga av tetravalentum pirettanpulvuri og einum blandingi av rísmjøli og kentaurhormonum.
Dutilleul svølgdi ta fyrstu tablettina, legði heilivágin í eina skuffu og hugsaði ikki meira um hann. Hvat tí ovurhonds nógvu overvingini viðvíkur, so var hansara virksemi sum starvsmaður stýrt av vanum, sum ikki góvu rúm fyri nakrari óhógv, og hansara fríløtur, sum vórðu brúktar til at lesa avísina og til frímerkjasavnið, tvingaðu hann heldur ikki til at brúka órímiliga nógva orku. Tá ið eitt ár var farið, hevði hann kortini varðveitt gávuna at fara ígjøgnum múrar óminkaða, men lítið ævintýrbrellin, sum hann var, og trekur at lata hugflogið taka seg av fótum, brúkti hann hana ongantíð uttan av óvart. Tað var ikki so frægt, at tað stakst upp á hann at fara heim á annan hátt enn ígjøgnum hurðina og eftir, sum rætt og rímiligt var, at hava latið hana upp við at brúka lásið. Kanska var hann gránaður í tí friði, sum vanafestið gav honum, uttan at verða freistaður at royna sínar gávur í verki, um ikki ein óvanlig hending brádliga kom og kollvelti hansara tilveru. Harra Mouron, hansara undirstjóri á skrivstovuni, bleiv kallaður til aðra tænastu, og í hansara stað kom ein ávísur Harra Lécuyer, sum var snubbutur í orðum og hevði stuttklipt yvirskegg. Longu frá fyrsta degi dámdi tí nýggja undirstjóranum ógvuliga illa, at Dutilleul gekk við lorgnett í ketu og hevði svart høkuskegg, og hann fór opinlýst við honum, sum var hann eitt gamalt húsaskorð, eitt sindur til fortreð. Men tað álvarsamasta var, at hann setti sær fyri at seta í verk nýskipanir í tænastuni, sum høvdu miklar avleiðingar og lættliga kundu ørkymla friðin hjá hansara undirmanni. Í tjúgu ár hevði Dutilleul byrjað síni brøv við hesum fasta orðalag: „Við atliti at virðiliga skrivi tygara frá tí og tí degi í hesum mánaði, og í tí eg kurtisliga minni á okkara seinasta brævaskifti, er tað mær ein heiður at boða tygum frá, at ...“ Hetta orðalag ætlaði Harra Lécuyer at skifta um við eitt, ið hevði ein meira amerikanskan dám: „Sum svar upp á tygara bræv tann og tann dag, sigi eg tygum frá ...“ Dutilleul megnaði ikki at venja seg við henda brævstíl. Hóast hann royndi, vendi hann altíð aftur til tann siðbundna mátan við einum ósjálvráddum treiskni, sum hevði við sær vaksandi fíggindaskap frá undirstjóranum. Atmosferan á Skrásetingarmálaráðnum gjørdist honum næst- an tyngjandi. Hann fór til arbeiðis á morni við ótta í hjartanum, og um kvøldið, tá hann var farin í song, hendi tað meira enn so, at hann lá og grundaði eitt heilt korter, áðrenn svøvnurin kom.
Harra Lécuyer vamlaðist við henda afturhaldssama mótviljan, sum hótti hansara nýskipanir, og hann hevði tí víst Dutilleul út í ein hálvmyrkan avkrók við síðuna av síni skrivstovu. Ein slapp inn hagar gjøgnum eina lága og tronga hurð, sum gekk frá ganginum, og har enn sást ein áskrift í stórum stavum: Kurpali. Hesa eyðmýking, sum var uttan fordømi, læt Dutilleul sær mótfallin lynda, men tá hann var heimkomin og í sínum blað las, undir „Ymisk Smátíðindi“, um onkra blóðuga hending, var hann ovfarin, tí hann droymdi um, at Harra Lécuyer var tann álopni.
Ein dagin kom undirstjórin brestandi inn í klivan, hann veipaði við ein- um brævi og brølaði:
– Skrivið mær henda kloddan umaftur! Skrivið mær henda ónevniliga kloddan, sum vanhalgar mítt virki, umaftur!
Dutilleul ætlaði at mótmæla, men Harra Lécuyer skírdi hann, við torurødd, ein tornæman kakerlakk, og áðrenn hann fór, rukkaði hann brævið, hann hevði í hondini, saman og tveitti tað í andlitið á honum. Dutilleul var lítillátin, men stoltur. Einsamallur í sínum kliva hevði hann fepur, og brád- liga fekk hann, sum í andkomu, eitt hugskot. Hann reistist úr stólinum og trongdi inn í veggin, sum skilti hansara skrivstovu frá henni hjá undir- stjóranum, men hann førkaði seg varliga, so at bara høvdið á honum stakk út hinumegin. Harra Lécuyer sat við sítt arbeiðsborð, við penninum flutti hann, framvegis fjálturstungin, eitt komma í tekstinum hjá einum starvsfólki og gav sítt samtykki, tá hann hoyrdi hostan í skrivstovuni. Hann hugdi upp
og sá við ósigiligari ræðslu høvdið á Dutilleul kroyst inn at vegginum sum ein veiðigripur. Og hetta høvdið var livandi.Tvørtur ígjøgnum lorgnettina við ketuni varpaði tað eitt eygnabragd av hatri ímóti honum.Og so sanniliga, høvdið fór at tosa.
– Mín harri, segði tað, tygum eru eitt bakbeist, ein ótangi og ein skálkur.
Harra Lécuyer gapaði av ræðslu og fekk ikki eyguni av hesi yvirsjón. At enda skræddi hann seg upp úr stólinum, sprakk út í gangin og rann líka yvir í klivan. Dutilleul sat á sínum vanliga plássi við penni í hondini, friðarligur og arbeiðssamur á at líta. Undirstjórin hugdi leingi at honum, stamaði nøkur orð og fór inn aftur á sína skrivstovu. Nóg illa hevði hann sett seg, so kom høvdið aftur til sjóndar í vegginum.
– Mín harri, tygum eru eitt bakbeist, ein ótangi og ein skálkur.
Bara henda eina dagin kom tað ræðuliga høvdið til sjóndar í vegginum trýogtjúgu ferðir og teir komandi dagarnar við sama títtleika. Dutilleul, sum hevði lært at íðka henda leikin við einum vissum lættleika, var ikki longur nøgdur við bara at kalla sín undirstjóra. Hann kom við duldum hóttanum, og kundi eitt nú rópa við eini gravarrødd, har ein innímillum hoyrdi bart út djevilskan látur:
– Varúlvur! varúlvur! Rist títt skinn! (látur). Her reikar ein ræða, rek børnini inn (látur).
Av at hoyra hetta gjørdist tann neyðar undirstjórin eitt sindur bleikari, hann fekk illað drigið andan av trongd, hárini á hansara høvdi reistust beint upp eftir enda, og kaldasveittin rann honum ræðuligur niður eftir bakinum. Tann fyrsta dagin lætnaði hann eitt pund. Ta komandi vikuna svann hann burtur, so har sást dagamunur, og umframt tað fór hann at eta sína suppu við gafli og at heilsa løgreglumonnum við hernaðarkvøðu. Tá ið onnur vikan tók við, kom ein sjúkrabilur eftir honum, har hann búði, og hann varð fluttur á eitt viðgerðarheim fyri nervasjúk.
Hanus Kamban týddi
