Í gjár upprann stóri dagurin, tá vit sluppu at síggja Breaking the Waves sum sjónleik á Tjóðpalli Føroya.
Breaking the Waves er ein søga um kærleikans undur og um evnini at elska, um evstu líðingina og størsta offrið. Hetta er helst eisini ein søga um, hvussu vit byggja eitt samfelag og serliga hvønn leiklut vit lata hægri maktir spæla og um menniskjaliga spillu og rot. Men fyrst og fremst er tað ein søga um eina kvinnu.
Henda kvinnan er Bess McNeill í vøkru, skroypiliga, sterku og sannførandi tulkingini hjá Beintu Clothier. Bess McNeill er ein blandingur av einum nátturúbarni átøk Barbaru hjá Jørgen Frantz Jacobsen, Onnu á Grønafløtti og ta heilagu Teresu av Ávila. Í henni sameinast tann religiøsa og tann sexuella ekstasan og í henni møtast sakloysi og spilla. Hon er eitt betri menniskja enn nakar av okkum nakrantíð verður. Tað er ógjørligt at lata vera við at elska hana og so hevur hon imponerandi telepatiskt samband bæði við murtin hjá hennara elskaða manni og til ein ótolandi, gamalklókan og harðan Gud. Hon er eins og Jesus í konufólkalíki, men er meira sansaliga enn andliga gávað. Í leikinum verður tó róð framundir, at júst hendan sansaliga feminina fávitskan er meira sonn og meira vís enn tað greinandi, maskulina intellektið. Komplekst og allíkavæl so einfalt og arkatypiskt.
Hetta er greidliga ein kvinna, sum er skapað av einum manni. Um hesin maður so er Gud ella von Trier, hevur viðkomandi í øllum førum ikki staðið aftast í køini, tá tað varð býtt út av móðirbindingum og hora-madonna ímyndum. Kvinnumyndin er fullkomiliga sjúk, hjartans hugtakandi, men sjúk! Tíbetur, og hetta kemst av frálíka og klóka sjónleikinum hjá Beintu Clothier, er talan eisini um eina abstrakta kvinnumynd. Tað er eftir míni meting til fyrimuns fyri leikin, at tað verður løgd ein abstraktión í henda karakterin - Har sum Gud slepti tóku Guðjón Petersen og Beinta Clothier yvir og góvu stakkals Bess ta neyðugu listarligu dimensiónina.
Bess McNeillsa elskaði Jan er leiktur av Hjálmari E. Dam, sum líður undir teirri øvundarverdu skammbót, at hann sær óluksáliga gott út og samstundis er ómetaliga sjarmerandi. Men um hetta skuldi fingið nakran at mistonkja ungar, lekrar sjeikar fyri grunna smartness, kunnu tey leggja hendan fordómin frá sær alt fyri eitt. Tí Hjálmar E. Dam skapaði ein sterkar, karismatiskan og djúpan karakter, sum bæði í síni dynamisku og statisku versión bar allan leikin. Fantastiskt.
Hetta er greidliga ein kvinna, sum er skapað av einum manni. Um hesin maður so er Gud ella von Trier, hevur viðkomandi í øllum førum ikki staðið aftast í køini, tá tað varð býtt út av móðirbindingum og hora-madonna ímyndum. Kvinnumyndin er fullkomiliga sjúk, hjartans hugtakandi, men sjúk! Tíbetur, og hetta kemst av frálíka og klóka sjónleikinum hjá Beintu Clothier, er talan eisini um eina abstrakta kvinnumynd. Tað er eftir míni meting til fyrimuns fyri leikin, at tað verður løgd ein abstraktión í henda karakterin - Har sum Gud slepti tóku Guðjón Petersen og Beinta Clothier yvir og góvu stakkals Bess ta neyðugu listarligu dimensiónina.
Bess McNeillsa elskaði Jan er leiktur av Hjálmari E. Dam, sum líður undir teirri øvundarverdu skammbót, at hann sær óluksáliga gott út og samstundis er ómetaliga sjarmerandi. Men um hetta skuldi fingið nakran at mistonkja ungar, lekrar sjeikar fyri grunna smartness, kunnu tey leggja hendan fordómin frá sær alt fyri eitt. Tí Hjálmar E. Dam skapaði ein sterkar, karismatiskan og djúpan karakter, sum bæði í síni dynamisku og statisku versión bar allan leikin. Fantastiskt.
Kring hetta hugtakandi og ørkymlandi parið uppliva vit aðrar áhugaverdar leiklutir. Læknin hjá Hans Tórgarð, sum leggur eitt metaplan í leikin við eisini at tosa beinleiðis út í salin, er ómetaliga væl spældur. Hans Tórgarð er í grundini ein ektað superstar. Gunnvá Zachariassen spælir tann nervøst determineraða bróðurkonan og skapar við síni sterku útstráling eitt serligt sorgblítt huglag á pallinum. Súsanna Tórgarð spælir mamman sum eg var hugtikin av, og sum eg ikki kundi lata vera við at eygleiða eftir alla tíðina. Kanska tí hon meira enn nøkur av hinum kvinnunum hevði okkurt loyndarfult og dult yvir sær. Okkurt sum er óskiljandi á sama hátt sum listin eisini er óskiljandi.
Jákup Dahl spældi Terry, Kári Øster var prestur og Høgni Johansen var William og allir spældu teir framúrskarandi væl og tað gjørdu hini eisini, sum við smáum leiklutum vóru við til at veva søguna saman við einum blandingi av tráðum úr skemti- og sorgarleiki.
Breaking the Waves er sum filmur so sterk ein uppliving, at tað hevði verið býtt púrasta at ignorera hann. Søgan er hin sama men upplivinginein heilt onnur. Sexsenurnar eru tildømis tónaðar niður. Talan er um stiliserað sex sum sartar sálir megna at rúma uttan at rodna í myrkrinum í leikhússalinum. Og tað haldi eg er ógvuliga klókt raðfest. Passiónin er har allíkavæl og so mikið sterk, at tað er óneyðugt við málandi sexsenum, pallsettar við elegantum von Trier snildum. Men best av øllum haldi eg, at lutfallið millum film og sjónleik eydnaðist gjøgnum framúrskarandi feitu ljóðmyndirnar hjá Jón McBirnie og Bowiesitatini, sum hava ein stóran leiklut. Ein partur av uppgávuni hjá hesum leikinum er bæði at kveikja lív aftur í filmin og at fordríva hann úr tilvitskuni. Hetta eydnast í stóran mun orsakað av ljóðmyndunum. Og sjálvt um tað pínadoyð er ósolidariskt at avdúka endan, verði eg noydd til tað, tí hann uppá ein nokkso fittan máta sendi eina heilsan til filmsuniversið við einum lítlum sitati frá klassikaranum og grátifilminum ”It´s a Wonderful Life” – ”Every time a bell rings an angel gets his wings”
Jákup Dahl spældi Terry, Kári Øster var prestur og Høgni Johansen var William og allir spældu teir framúrskarandi væl og tað gjørdu hini eisini, sum við smáum leiklutum vóru við til at veva søguna saman við einum blandingi av tráðum úr skemti- og sorgarleiki.
Breaking the Waves er sum filmur so sterk ein uppliving, at tað hevði verið býtt púrasta at ignorera hann. Søgan er hin sama men upplivinginein heilt onnur. Sexsenurnar eru tildømis tónaðar niður. Talan er um stiliserað sex sum sartar sálir megna at rúma uttan at rodna í myrkrinum í leikhússalinum. Og tað haldi eg er ógvuliga klókt raðfest. Passiónin er har allíkavæl og so mikið sterk, at tað er óneyðugt við málandi sexsenum, pallsettar við elegantum von Trier snildum. Men best av øllum haldi eg, at lutfallið millum film og sjónleik eydnaðist gjøgnum framúrskarandi feitu ljóðmyndirnar hjá Jón McBirnie og Bowiesitatini, sum hava ein stóran leiklut. Ein partur av uppgávuni hjá hesum leikinum er bæði at kveikja lív aftur í filmin og at fordríva hann úr tilvitskuni. Hetta eydnast í stóran mun orsakað av ljóðmyndunum. Og sjálvt um tað pínadoyð er ósolidariskt at avdúka endan, verði eg noydd til tað, tí hann uppá ein nokkso fittan máta sendi eina heilsan til filmsuniversið við einum lítlum sitati frá klassikaranum og grátifilminum ”It´s a Wonderful Life” – ”Every time a bell rings an angel gets his wings”
(IS)
