Baggi

Eftir Gunnar Hoydal


Dreingirnir undir Varða og dreingirnir á Hálsi hittust av og á í Gundadali at sparka, stórir og smáir saman á tennisplenunu undir hondbóltsvøllinum, har sum nú svimjihøllin stendur. Har bar til at gyppa hart, tí høgt hegn var uppfyri, og bólturin fór ongantíð útav.

Har var hann eisini. Men hann rann ikki, og hann sparkaði ikki. Hann var á súkklu og stýrdi inn ímillum teir tuskandi dreingirnar, sum hevði hann veingir undir sær, lættur sum ein fuglur. Viðhvørt kundi hann reisa súkkluna upp á aftara hjólið og standa stillur í luftini eina løtu, síðani gera smá lop til ymsar síður. Við eitt kundi hann snara framhjólinum runt og vera sum ein oysandi hestur, til hjólið kom viðvent niðuráaftur, og nú setti hann seg á stýrið og koyrdi aftureftir við fullari ferð.

Tað var, sum dansaði hann eftir einum lagi, ið bara hann sjálvur hoyrdi. Hann dugdi at snúgva sær, og ongantíð kom hann fyri ein bólt ella rendi inn í ein leikara. Men viðhvørt steðgaði spælið av sær sjálvum, tí nú gjørdi hann aftur okkurt kynstur, sum eingin fyrr hevði sæð. Dreingirnir lótu bóltin rulla, sum hann vildi, meðan teir snýstu sær við handarbakinum og bara gløddu.

Hann var klænur og spískur. Hann segði ongantíð nakað uttan onkuntíð við tann yngra beiggjan, tá ið hann var liðugur við sítt. Tá hoyrdi vit, at hann hevði eina ljósa og eitt sindur hása rødd: - Eg fari, Frants, segði hann og stoytti seg í brekkuna oman í móti fótbóltsplenuni.

Onkuntíð sóu vit hann í tí grøna Bedford bilinum hjá Z. Heinesen, tá ið hann hjálpti pápa sínum at koyra vørur út. Men tað kann ikki hava verið ofta, tí handilin mátti gevast, og hann fór at læra til snikkara hjá einum, sum eisini hoyrdi tónar innan í sær sjálvum. Tað var Verland Johansen, sum hevði trøðna uppi á Hálsi aftan á Stig Heinesen, klarinettspælaranum í kongaliga kapellinum, beiggja William. Verland var giftur við Ebbu Restorff, og har var so nógvur tónleikur allastaðni uttan um tey, at vit hildu okkum síggja tað á teimum, tá ið tey stóðu har yviri á trøðni okkurt summarkvøldið. Tí undraði tað okkum, at hesin klæni hjá Williami næstan einki ljóð læt frá sær. Men tey søgdu, at hann var farin at mála í staðin.

Og nú sóu vit tað sjálvir. Teir bygdu tann nýggja kommunuskúlan, har sum allar barakkirnar hjá eingilskmonnunum høvdu staðið. Tíðirnar vóru ringar, tað gekk seint at byggja, og ofta mátti arbeiðið leggjast niður av penganeyð. Men so kom aftur gongd á, og tað vóru stórtíðindi, tá ið tað frættist, at kommunan hevði biðið listamenn hjálpa sær at prýða skúlahøllina. Har gingu teir og skavaðu aftan fyri ein verjuvegg úr gomlumum viði. Fleiri kvistar vóru dotnir burturúr, og tað bar til at seta eyguni í kvistholini og síggja, hvat teir fingust við innanfyri, William Heinesen, Janus Kamban og Ingálvur av Reyni. Og so hasin tigandi unglingin, sum gekk teimum tilkomnu til handa.

Uppi á svalanum í skúlahøllini sita tjúgu gráar og hvítar likkur á teimum fremstu húsatekjunum. Tekjurnar eru reyðar og grønligar og standa rað um rað inneftir og uppeftir í myndini, allar við sama halli og við spískum, bláligum skjøldrum ímillum. Í baksýni er sjógvur, ein svartur trolari er sum eitt hol í tí bláa, og eitt dimmbrúnt nes sæst aftanfyri, litirnir í so sterkir til at skula vera so langt afturi í myndini. Ongastaðni sá soleiðis út, ongastaðni kundi tað vera so. Hetta hevði hann funnið uppá, meira eitt mynstur enn ein avmynding.

So sóu vit hann ikki aftur. Tey søgdu, at hann var farin til Íslands. Heini, tann eldri beiggin, segði, at súkklan stóð eftir í fjósinum, hann skuldi ikki súkkla, hann skuldi mála. Sum frá leið skiltu vit, at William mundi ivaðist, um Reykjavík var tað rætta. Hann helt, at litirnir vóru fánaðir burtur í einki, tað var blivið so bleikt hjá honum. Tað var, sum málaði hann við sodavatni, segði hann.

Men okkurt var eftir av hesum spísku skjøldrunum, tað sóu vit í veitsluhøllini ovast í nýggja hotellinum, Hotel Føroyum, við Kongabrúnna. Teir vóru blivnir tríkantar, mest bláir og reyðir, settir inn í rundingar sum stór, sløtt súkkluhjól til veggjaprýði. Tá ið sólin stavaði niður á vágna, varð ljósið kastað uppfráaftur og spældi í hesum litunum og tríkantunum, og tað hoyrdist næstan tónleikur av floytum frá teimum, tá ið fólk settu seg niður og fingu sær at eta.

Seinni fór hann niður at læra meira, og vit hittust onkuntíð í kjallaranum undir Charlottenborg, har Kunstakademiið í Keypmannahavn heldur til. Eftir eina næmingaframsýning var veitsla í tí lágu og myrku matstovuni undir jørð, og har sat professarin Niels Lergaard, breiður og við skeivari nøs, sum hevði hann verið í nevaleiki. Hann fekk hug at tosa um Føroyar og um Mikines, sum hann helt hevði tikið eftir sær við tí bornholmska sjónarringinum høgt uppi í myndini. Hann helt eisini, hann hevði fingið skil á henda unga føroyingin, sum íslendingar høvdu roynt at spilt í nøkur ár.

Baggi segði ikki nógv, hann sat friðarligur og smílandi í øllum tosinum og rokinum, væl nøgdur við dagin og við sínar myndir á framsýningini. Hann helt seg hava funnið aftur á litirnar og dugdi betur við teimum nú, segði hann. Hevði eg hug, kundi eg síggja fleiri málningar heima hjá sær úti á Amager. Hann nevndi navnið á gøtuni, men mintist ikki nummarið á húsinum. Hann hugsaði eina góða løtu og segði so: -Sama ger, tað stendur uppi yvir hurðini. Og so teknaði hann hurðina og inngongdina við skjótum strikum og vísti, hvar ið nummarið sat.

Altíð fyrikomandi og blíður, men eisini innhugsin og djúphugsin, sum skjótt sást, tá ið hann kom heimaftur og fór undir sítt lívsverk sum listamaður. Hann bygdi á trøðni hjá Williami og fekk eftir føroyskum viðurskiftum góðar húsaumstøður til sítt arbeiði. Í fyrstani helt hann, at húsið líktist nakað nógv einum donskum sporvogni við øllum vindeygunum á rað omaneftir, men vit samdust so við og við um tekningina við arbeiðsstovuni í friði niðaneftir og tí einvegis takhallinum, sum lyftir seg líðandi upp í ljósið yvir býnum og fjørðinum.

Tað er morgun í Havn. Ein lind av reyðum liggur eftir bakinum á lágoyggj í Nólsoy, roðin sterkastur yvir bygdini, fjørðurin tekur at lýsa, høgoyggin liggur enn svørt og roynir at krøkja seg í tað seinasta av náttini. Men í húsavásanum, sum breiðir seg hesumegin fjørðin, er farið at liva, ljósdropar káva seg fram millum hús, onkur reyður og gyltur litur er farin at gera vart við seg í einum skjøldri ella á einari tekju. Býurin vaknar, um eina løtu fer at glitra og titra. Hetta verður góður dagur.

Morgun í Havn. Allur fjørðurin lýsir av gulum og gyltum litum, sum renna úr himmalinum og breiða seg eftir sjónum millum Borðina og Glyvursnes heilt inn um tann svarta molan og inn millum hús og lýsandi tekjur. Húsini í turrum og døkkum sjálvskuggum, tey fremstu væl uppstrikað, tey aftaru sum tekin í hallandi flatum við tí gamla býnum og nesinum peikandi upp í sólina.

Morgun. Myndin tikin sundur og sett saman aftur í brotum. Strikan av sjónarringinum tann einasta, ið er heil, bara í tí gylta skurðinum vinstrumegin gatað av sólargeisla úr erva og heilt niður á botn. Fýrakantar í ymiskum støddum í doyvdum bláum og grønum, størri í erva enn í neðra, myndarflatin allur í sama plani, fastur og óstillur í senn.

Myndin av Lisu, mammuni. Tær meira streymandi myndirnar, skreytmyndirnar, tekningarnar. Tað ber til at býta sundur í tíðarskeið, øll tey nógvu árini og allar tær nógvu royndirnar. Verkið er vaksið stillisliga og støðugt, merkiliga heilskapað, bæði tað turra og tað váta, tað hvílandi og tað skyggjandi. Eygað hevur lært seg at kenna aftur hansara litir og hansara ljós, og hann er meira enn nakar annar føroyskur listamaður blivin fyridømi hjá øðrum, ið royna seg við myndagerð. Tað tykist vera so lætt. Tað hvíta løriftið er ikki so ræðandi, tá ið tað verður skipað við strikum og teigum. Men tað er ikki bara sum at siga tað.

Myndagerðin í Føroyum er nógv meira fjølbroytt nú, enn tá ið tær tjúgu likkurnara vórðu settar upp á húsmønurnar í kommunuskúlahøllini, ella tá dreingirnar sparkaðu á tennisplenuni í Gundadali. Nógv fleiri leikarar eru, men onkuntíð kemur myndin aftur til mín: ein trunki rennur aftan á bóltinum, men so er ein, sum flytur seg ljódliga ímillum teir, út og inn, eftir sínum egna tóna. Og knappliga reisist hann upp um trunkan og stendur eina løtu næstan stillur í luftini.

Skákstrikurnar savna seg saman um ein ás, javnvágin darrar í ljósinum. Einki hoyrist uttan ljóðið av dekkinum, tá ið súkklan á einum hjóli snarar sær spakuliga dansandi á vøllinum.

úr bókini ZH06