Ring boð - ein stuttsøga

í dag hava vit eina spildurnýggja stuttsøgu hjá Sámal Soll á skránni. Hon eitur Ring boð og stendur at lesa í nýggja Varðanum. Vit kunnu kanska siga, at hetta er ein sosialrealistisk paranoiabrævsøga við einum spenningsplotti, sum setur gongd á frásøgnina. Søgan um tann spinnandi óða mannin, sum ætlar at reinsa út eins og ein annar Taxi Driver, fær eina áhugaverda vend við lýsingini av føroyska nútíðarsamfelagnum og av politisku leiðslu tess.  

Góði T,

Eg skrivi til tín fyri at fortelja tær, at tú ert eitt helvitis mogghøvd.

Hetta kemur uttan iva óvart á teg. Tað er ein sannroynd, at tey flestu helvitis mogghøvdini spáka runt í býnum og halda, at tey eru púrasta vanlig fólk. Kortini so er sannleikin tann, at tú ert eitt helvitis mogghøvd, og nú skalt tú fáa at vita hví. Tað er endamálið við hesum brævi.

Hann leggur pennin frá sær, og strýkur hondina ígjøgnum hárið, tykist at vera spentur ella fjálturstungin. Veruleikin er heldur tann, at hann er íðin eftir at koma í gongd við nakað, sum hevur ligið á láni ov leingi.

Hann fer upp úr stólinum og gongur aftur og fram í køkinum. At enda steðgar hann á, og fer eftir onkrum í køliskápinum.

Hann setur seg við køksborðið aftur. Ølirnar, sum hann tók úr køliskápinum, setur hann í vindeygakarmin við síðuna av sær.

Hann tekur pennin úr aftur stóra, gamla øskubikaranum, sum nú bert verður nýtt til ymiskt borðrusk. Pappírsblokkurin liggur opin á borðinum framman fyri honum.

Alt ov seint í lívinum lærdi eg nakað sera umráðandi. Nakað, sum, hevði eg dugað tað sum yngri, hevði broytt mítt lív til tað betra. Nógv betri. Eg hevði verið eitt betri menniskja fyri míni kæru.  Men fyrst og fremst fyri meg sjálvan!

Og lærdómurin er: Lat ikki løtuna fara, miss ikki hasa dýrabæru løtuna, tá tað, sum sigast skal, skal sigast. Ella sagt á hendan hátt: Minst til at fortelja mogg­høvdunum, at tey eru mogghøvd, og at tey ikki ráða yvir tær!

        Minst til tað, hóast alt annað kann fara til helvitis.

        Hatta er vísdómur, sum ein kann læra síni børn!

        Eg veit ikki, um tú byrjar so smátt at knýta endarnar saman nú. Ella kanska hevur tú enn ikki ánilsi av nøkrum sum helst. Og tær nýtist ikki at skammast, um so er, tí tað er ein sannroynd, at mogghøvd ikki eru greið yvir, at tey eru mogghøvd. Hví? Jú, oftast man tað verða tí tey bara ikki eru von at fáa hetta at vita.

        So nú ert tú eitt av teimum hepnu mogghøvdunum í Føroyum. Tú skalt fáa tað at vita.

        Stutt eftir, at eg kom at arbeiða fyri aðalráðið – títt aðalráð (eg gloymi ongantíð, at tú segði tað) - høvdu vit eitt ball. Minnist tú? Vit høvdu hasa har stóru verkætlanina, sum skuldi fyrireikast, so tú kundi leggja hana fram.. “Tann størsta nakrantíð” tað var tað, sum tú segði alla tíðina. “Tann størsta verkætlanin í Føroya søgu.”

        Sannleikin (og tað veitst tú væl) er at alt stóð í hálvum gekki, tá eg kom í ráðið.

        Tit høvdu yvirhøvur ikki skil fyri nøkrum sum helst, tá eg tók yvir,alt fleyt bara, og tú gjørdi bara alt verri og verri, tí sannleikin er tann, at tú – umframt at vera eitt mogghøvd - ert ein ótrúliga vánaligur og veikur leiðari. 

        Nú fór eg knappliga at ljóða sum onkur beiskur fani, sum bara skal rakka alt niður, tú veitst “alt er galið við øllum øðrum enn mær.” Eg vildi nettupp halda hetta sakligt og vera meira beinleiðis við mínum boðskapi.

Lat okkum venda aftur til endamálið við hesum.

Tú ert eitt mogghøvd, tí tú niðurgjørdi meg framman fyri øllum fólkunum har. Í sjálvari takkarrøðuni, har tú framhevjaði einstaklingunum, sum høvdu gjørt ein serligan innsats fyri verkætlanina. Tú valdi, at knýta mítt navn til óhepnar hendingingar, sum eg einki hevði við at gera. Minnist tú tað, títt helvitis mogghøvd?

Beint tá, eg... Eg valdi einki at gera. Eg valdi at gera... einki! Men veitst tú hvat? Eg valdi skeivt.

Eg átti at havt lopið yvirum hatta borðið við einari knústari fløsku í hondini og so trýst hana inn í hatta helvitis sjimpansuandlitið á tær. Eg átti at havt reist meg upp og langa nevan niður í høvdið á tær, og so drigið teg út á gólvið og sorlað teg sundur. Og so skitið á, um tað hevði kostað mær starvið. Men eg valdi einki at gera.

Men eg valdi EINKI at gera.

Áh, sum tað kann vera læruríkt... Áhh halleluja! Áhhh fucking halleluja!

Síðani tann dag eri eg komin fram á ein absaluttan sannleika í lívinum. Og hetta er nakað, sum tú hevur vitað alla tíðina. Tú ert í veruleikanum ein lítil – um ikki heimsmeistari, so - føroyameistari í hesum sannleika: at allar støður millum menniskju verða avgjørdar við valdi og hóttanini um harðskap.

Eg fái hug at endurtaka hetta: ALLAR støður millum menniskju verða avgjørdar við valdi og hóttanini um harðskap.

Eg tosi sjálvandi um harðskap og vald í breiðasta týdningi. At hava vald á starvi og lønarinntøku hjá einum øðrum menniskja er eisini eitt slag av harðskapshóttan, heldur tú ikki?

Tað er tað! Hóttanin er: “Ger eftir mínum boðum, annars hevur tú ikki nokk av pengum at gjalda fyri tíni hús næsta mánað. Og so verður tú tveittur á gøtuna.”

Eg veit ikki, um tað bara eri eg, men eg kenni á mær, at harðskapurin kókar í Føroyum nú. Er tað bara eg, sum er farin at skilja, at allar støður millum menniskju avgerast við harðskapi? Neyvan. Lurta eftir tíðindunum. Er meira ella minni at hoyra um harðskap nú enn fyrr? Tú hevur oyru.

Eg hoyrdi i tíðindunum ein dagin, at onkur hevði sett eld á eini handilshøli í Havn, tí hann var blivin snýttur av eigaranum fyri løn.

Herverk er ein heilt serligur føroyskur harðskapur. Harðskapur ímóti ognum og lutum hjá øðrum.

Áh, vit elska herverk. Fuck ja! Smildra lortið, ha?

Visti tú, at Føroyar er tað landið í heiminum, sum hevur flest herverkstilburðir sæð í mun til fólkatalið? Hvat, trýrt tú mær ikki? Hvussu ofta sært ikki vegaskeltir, sum eru skotin sundur og saman við byrsum ella stór hol í veggjunum á bussskýlum kring landið.

Hvør koyrir runt við byrsu í bilinum? Liggjandi fjald undir einum teppi í bagasjurúminum? Jú, tú veitst forbannað væl hvør!

Fólk eru so ill. So forbannað ill.

Tú ert faktiskt ein lítil fiskur í øllum hesum her, trúgv mær. Tú hevur ongan kjans ímóti teimum ordiligu.

Sanniliga sigi eg tær, at harðskapurin hevur funnið eitt heim í hesum landi. Onkur verður dripin og burturbeindur fyri eini sethús, fleiri líða undir harðskapi í heimum frá sínum kæru. Vinmenn fara til hendurs og annar stingur hin við knívi. Pápar og mammur sláa og buka síni børn, og konur og menn leggja eftir makum sínum. Hvussu mong teirra munnu gera hetta heima hjá sær sjálvum, ímóti teimum, sum elska tey, nettupp tí tey ikki hava torað at sagt við stjóran hjá sær, at hann er eitt helvitis mogghøvd...?

Landsins leiðarar (hint, hint! That means you!) eru korruptir og gølur eftir gølur verða avdúkaðar, men einki hendir.

Vit velja einki at gera.

Vit velja at gera einki.

Eg havi ofta hugsað um, hvussu nógv munnu føroyingar fara at finna seg í, áðrenn tað er nokk?

Forbannað nógv, tykist at vera svarið. Áðrenn yvir flýtur. Var hetta í Italia, Spania ella okkurt av hasum londunum, so høvdu vit langt síðani farið út á gøturnar at berjast við politiið og sett eld á bilar á Vaglinum.

Hví gera vit ikki tað? Og hvar fer øll handan innistongda vreiðin so ístaðin? Øll frustratiónin? Eg haldi, at eg veit...

        Nú kom eg aftur burtur frá mínum endamáli. Fyri at venda aftur til tað, sum eg segði í byrjanini, so er tað umráðandi fyri meg, at tú skilir, at tú ert eitt helvitis mogghøvd, og tað er einki pláss fyri sovorðnum sum tær í Føroyum í dag. Ikki í mínum Føroyum.

        Eg skal fáa nógv í rætt lag aftur. Og eg eri akkurát byrjaður.

        Lat meg koma beinleiðis til niðurstøðuna:

        Fyri trimum tímum síðani fór dóttir tín avstað í skúla. Mamma hennara smurdi henni matpakka, og tú kókaði henni havragreyt soleiðis, sum tit plaga. Hon fór til gongu oman til busssteðgistaðið á Vegnum Langa. Men sannleikin er tann, at hon kom ikki fram til nakað bussskýli, og hon er ikki í skúlanum nú. Eg havi hana beint her. Tað var ikki serliga trupult at taka hana.

Vald og harðskapur.

Hugsa um, hvat tú hevur gjørt.

LMS

  

Hann skrivar sínar bókstavir undir og situr eina løtu og hyggur niður í borðið. Hann reisist ikki. Hann ger  ikki annað enn at skræða pappírið av blokkinum og leggur tað á bunkan saman við hinum pappírunum, sum hann hevur skrætt av frammanundan.

                      “Øll hasi mogghøvdini,” sigur hann.

                      Ølirnar, sum hann hevði fingið sær, eru allar tómar nú. Hann fer aftur í køliskápið at hyggja, men eingin øl er eftir. Á borðinum eru tær allar tómar.

                      Tað er alt tómt nú, so hann leggur seg á sofuna at blunda og at vóna, at hann fær sovið fyri larminum í høvdinum.

                      Men sum so ofta áður, er eingin friður at finna. Hann fer aftur á føtur og stendur har mitt í myrku stovuni. Hann hyggur út ígjøgnum vindeygað at býnum, sum livir sítt lív sum um einki er hent, og síðani hyggur hann inn í køkin, har hann sær køksborðið við pappírsbunkanum og penninum omaná.

                      Hann fer innaftur í køkin við nýggjari orku. Hann merkir hana byrja niðri í hondunum og arbeiða seg uppeftir ørmunum heilt upp í herðarnar áðrenn hon floymir yvir allan kroppin: Vreiðin.

Har er kanska ein aftrat, sum enn ikki hevur fatað boðskapin....

Góði F,

Eg skrivi til tín fyri at fortelja tær, at tú ert eitt helvitis mogghøvd.

Hetta kemur uttan iva óvart á teg. Tað er ein sannroynd, at tey flestu helvitis mogghøvdini spáka runt í býnum og halda, at tey eru púrasta vanlig fólk. Kortini so er sannleiki tann, at tú ert eitt helvitis mogghøvd, og nú skalt tú fáa at vita hví. Tað er endamálið við hesum brævi.

(KP)