SALT víðari til 3.viðgerð

Eftir drúgvar, tríggjar tímar av kjaki í tinginum í kvøld fór uppskotið til løgtingslóg um stuðul til Saltsilogrunnin víðari til 3. viðgerð við 19 atkvøðum fyri, ongari blankari og 13 ímóti.

Álit í løgtingsmáli nr. 183/2010: Uppskot til eykajáttanarløgtingslóg fyri mars 2011-3

Edmund Joensen hevur lagt málið fram hin 7. mars 2011, og eftir 1. viðgerð 4. apríl er tað beint Fíggjarnevndini.

Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 9. og 11. mai 2011

Nevndin hevur undir viðgerðini havt fund við Saltsilogrunnin, LISA, Tjóðpall Føroya og landsstýrismannin í fíggjarmálum. Undir viðgerðin hevur nevndin býtt seg í tríggir minnilutar.

Minnilutin (Bjørn Kalsø, Bill Justinussen og Annita á Fríðriksmørk) vísir til viðmerkingarnar í løgtingsmáli nr. 174/2010. Við hesum tekur minnilutin ikki undir við málinum og mælir Løgtinginum frá at samtykkja uppskotið.

Minnilutin (Jørgen Niclasen) vísir á avtalu millum umboð fyri flestu flokkar, har landsstýrismaðurin í fíggjarmálum eigur at fáa materiellu heimildirnar í lagi soleiðis, at peningurin kann setast av á fíggjarlógini fyri 2012 innan fyri tann karm, sum Løgtingið tá hevur samtykt fyri tað fíggjarárið. Tí eigur hetta uppskot ikki at verða samtykt. At leggja hesa útreiðslu oman á frammanundan ovurstóra hallið tykist sum dára hugburður í mun til tann útreiðsluneutralitet, sum Fíggjarnevndin og Løgtingið fyrr hava hildið fæst við. At samgongan millum Tjóðveldi, Sambands- og Javnaðarflokkin í óðum verki hevur gjørt avtalu um at leggja yvir 20 milliónir í nýggjum gjøldum á fiskivinnuna er skeivur vegur. At sama samgongu longu ætlar at brúka allar møguligar inntøkur frá makrelinum langt áðrenn, tær eru komnar inn, týðir upp á hugburð, sum ikki vil hallinum á fíggjarlógini til lívs. Við hesum viðmerkingum mælir minnilutin (Jørgen Niclasen) Løgtinginum frá at samtykja uppskotið, men mælir landsstýrinum til at finna peningin innan fyri karmin fyri 2012, sum fyrr avtalað.

Minnilutin (Tórbjørn Jacobsen, Eyðgunn Samuelsen, Magni Laksáfoss) tekur undir við uppskotinum og mælir tinginum til at gera tað sama. Málið snýr seg um at smíða ein regionalan og globalan mentanardepil á og um rovini á gomlu Saltsiloini á Drelnesi á Trongisvágsfirði. Í álitinum til løgtingsfíggjarlógina fyri verandi ár stendur soleiðis skrivað í kontutekstinum:

“03-24.3.26. Salt-siloin á Drelnesi Stuðulsj. 0
Tað er komið so mikið langt við verkætlanini Salt-siloin á Drelnesi, at Maerskgrunnurin hevur givið tilsøgn um stuðul, eins og stuðul er settur á donsku fíggjarlógina. Um ikki verkætlanin skal detta niðurfyri, er neyðugt, at landið setir sín part av verkætlanini av á fíggjarlógini. Landsins partur er 20 mió. kr. Talan er um eina stuðulsjáttan. Formenninir í øllum teimum stóru flokkunum hava bundið sínar flokkar til at veita hesa upphædd sum stuðul. Materiellu heimildirnar eru ikki í lagi, og eigur landsstýrismaðurin í fíggjarmálum at fáa tær til vega soleiðis, at peningurin kann setast av á fíggjarlógini fyri 2012 innan fyri tann karm, sum Løgtingið tá hevur samtykt fyri tað fíggjarárið.” Eftir at Løgtingið hevði samtykt hesa áseting, er greitt komið fram, at neyðugt verður at játta umrødda pening í hesum fíggjarárinum, um aðrar bindingar í málinum ikki skulu detta niðurfyri. Heimildarlógin, sum fíggjarnevndin og harvið Løgtingið sóknaðust eftir, táið fíggjarlógin varð viðgjørd seinasta heyst, liggur nú í tinginum, og meirilutin mælir til, at hon verður samtykt samstundis, sum tikið verður undir við løgtingsmáli nr. 183/2010 –, ið er fíggjarliga heimildin umvegis eina eykajáttanarlóg, sum Edmund Joensen, løgtingsmaður, hevur lagt fyri tingið. Sitandi Fíggjarnevnd hevur annars strangliga hildið seg til meginregluna um útreiðsluneutralitet, táið tað ræður um eykajáttanir fram ígjøgnum fíggjarárið. Tað fer hon eisini at gera frameftir. Hetta málið líkist tó burturúr á tann hátt, at longu 17.februar 2010 hava Høgni Hoydal, Kaj Leo Johannessen, John Johannessen, Jacob Vestergaard og Kári P. Højgaard skrivað undir eitt skjal, har teir gera greitt, at:

”Undirritaðu floksformenn boða við hesum frá, at vit vegna flokkar okkara taka undir við og vilja stuðla Verkætlan Salt politiskt og fíggjarliga.” Við hesum hava evstu ábyrgdarmenn fyri 5 av seks flokkum á tingi bundið seg til at stuðla verkætlanini. Til ber at siga, at teir hava disponerað fíggjarliga, sum um teir vóru ein alternativ fíggjarnevnd í ávísum málum. Henda mannagongd, at floksformenn og aðrir oddvitar í flokkum binda landsins/fólksins kassa til ávís prosjekt, uttan yvirhøvur at konsultera tey, sum politiskt eru vald til at hava ábyrgdina av teimum viðurskiftunum í Fíggjarnevndini, kann ikki góðtakast og verður ikki tolt einaferð afturat. Landsstýrismaðurin skal ikki flyta stuðulin til verkætlanina, fyrrenn hann í fult mát hevur tryggjað sær, at øll viðurskifti er í lagi og nøktandi. Ábyrgdin fyri peninganýtsluni liggur nú á hansara herðum. Við hesum viðmerkingum tekur minnilutin undir við málinum og mælir Løgtinginum til at samtykkja uppskotið.

Fíggjarnevndin, 11. mai 2011

Jørgen Niclasen, Eyðgunn Samuelsen, Bjørn Kalsø, Magni Laksáfoss, Bill Justinussen, Tórbjørn Jacobsen, Annita á Fríðriksmørk

upprunauppskot:
http://www.logting.fo/files/casestate/11317/183.10%20eykajattan%20mars-3-saltsilo.pdf

Álit í løgtingsmáli nr. 174/2010: Uppskot til løgtingslóg um stuðul til Saltsilogrunnin

Landsstýrið hevur lagt málið fram hin 7. mars 2011, og eftir 1. viðgerð 5. apríl er tað beint Fíggjarnevndini.

Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 9. og 11. mai 2011

Nevndin hevur undir viðgerðini havt fund við Saltsilogrunnin, LISA, Tjóðpall Føroya og landsstýrismannin í fíggjarmálum.

Undir viðgerðin hevur nevndin býtt seg í ein meiriluta og ein minniluta.

Meirilutin (Tórbjørn Jacobsen, Eyðgunn Samuelsen, Magni Laksáfoss og Jørgen Niclasen) mælir tinginum til at taka undir við uppskotinum og vísir annars til viðmerkingarnar í løgtingsmáli nr. 183/2010

Minnilutin (Bill Justinussen, Annita á Fríðriksmørk og Bjørn Kalsø) heldur, at alt ov nógvir leysir endar eru í verkætlanini. Nevndin hevur undir viðgerðini fingið handað frágreiðing viðvíkjandi kanningum av “betongkonstruktionernes tilstand”, sum er alt annað enn hugaligur lesnaður. Um tann kostnaðarliga partin sigur frágreiðingin m.a.: Alt i alt må det vurderes, at en genanvendelse af de eksisterende buer i det nye kulturhus nok kan ende med at blive lige så dyrt eller dyrere end en total udskiftning med helt nye dele.

Ein samanfatað heildarmynd av øllum tilfari, sum nevndin hevur fingið útflýggjað, gevur orsøk til at mæla tinginum til at fella uppskotið. Nógvir spurningar eru reistir, sum ikki eru nøktandi svaraðir. Minnilutin heldur tað vera skeivt at knæseta nýggja siðvenju, har tað almenna nú skal gjalda rakstrarútreiðslur til útvald mentanarhús. Havast má í huga, at kring landið eru mentanarhús, sum als ikki fáa raksturin at bera seg. Hesi spyrja av røttum, um tey eisini kunnu vænta at koma undir somu treytir. Víð hesum viðmerkingum mælir minnilutin Løgtingið frá at samtykkja uppskotið.

Fíggjarnevndin, 11. mai 2011

Jørgen Niclasen, Eyðgunn Samuelsen, Bjørn Kalsø, Magni Laksáfoss, Bill Justinussen, Tórbjørn Jacobsen, Annita á Fríðriksmørk

upprunauppskot:
http://www.logting.fo/files/casestate/11251/174.10%20Studul%20til%20Saltsilogrunnin.pdf

Føroya SALT

Helgi Eidesgaard og Hans Mols Mortensen

Í 1952 byrjaði Bankside elverkið við Thames áarbakka at framleiða ravmagn, men tá vaksandi oljuprísirnir í sjeytiárunum minkaðu um kappingarførið, mátti dýra oljuverkið til endans víkja fyri bíligari orkuverkum og niðurlegði virksemið sítt longu í 1981 – perurnar í stóru verksmiðjunum og lítlu skúrunum í London skuldu nú upplýsast aðrastaðni frá, og mikla elverkið á Bankside gjørdist tómt og kalt.

Um somu tíð tóku perurnar eisini at dimmast í einum øðrum bygningi – saltgoymsluni á Drelnesi – millum tvørafólk bert kend sum “Saltsiloin”, hvørs virksemi minkaði so líðandi hesi árini.

Báðir bygningar vórðu bygdir sum hvør sítt lið í nútíðargerðini; fólkinum kring Thames-ánna tørvaði ravmagn, og fólkið við Trongisvágsfjørð hevði tørv á størri saltgoymslum. Føroyska tilveran tá var ikki eins framkomin sum tann londonska, men tó gjørdist hon í hesum árum støðugt virknari og meiri krevjandi.

Munur hevur verið á lagnunum hjá hesum báðum varðum úr farnum tíðum. Saltsilan á Drelnesi er góð tíggju ár eldri enn Bankside-elverkið og varð tikin í brúk hálvt ár, áðrenn annar heimsbardagi byrjaði. Einasta ferðin, nútíðargerðin á Drelnesi veruliga bleiv hótt, var í teimum døgum, tá tænarar Hitlers – fíggindarnir hjá øllum framsóknum og uppbyggjandi arbeiði – sleptu bumbur á siluna. Bumburnar hjá Luftwaffe megnaðu tó einans at lemja Saltsiluna, ikki at niðurbróta hana.

Verri mundi gingist í London. Arbeiðið at ríva niður var byrjað í smáum, men so blivu ætlanir um at umbyggja gamla elverkið á Bankside lagdar, og í 1994 blivu tær settar í verk. Í dag kenna vit hetta húsið sum Tate Modern; tann mest vitjaði og helst best kendi listaskálin í heiminum.

Saltsilan hevur frá fyrsta degi verið eitt týdningarmikið sereyðkenni hjá Tvøroyri og Suðuroynni sum heild; men seinastu árini hevur hon verið í so ringum standi, at hon hevur fylt meira í býartosinum enn vanligt. Henda syrgiliga sjón í gerandisdegnum hevur gjørt fólk hugtung, tí í einum landi við eini lítlari fíggjarlóg er ringt at rættvísgera eina dýra umvæling av einum ‘nyttuleysum’ gomlum bygningi.

Bæði hugflog og skil skulu til fyri at bjarga saltsiluni undan órøkt og tíðarinnar gloymsku, ið Tate Modern tíbetur slapp undan. Tí vóru nógv, ið gleddust, tá óvæntaða vendin kom í søgugongdina hjá Saltsiluni; ein liðug, gjølla gjøgnumhugsað ætlan bleiv framløgd, og hendan líktist nógv ætlanini, sum fekk Tate Modern sum úrslit. Ætlanin skuldi ikki einans varðveita Saltsiluna sjálva, men eisini umskapa bygningin til nakað, ið bæði kundi vísa av sær tann einastandandi og estetiska bogaformin, vit øll kenna, og samstundis húsa einum altjóða tónleika- og mentanarhúsi.

Verkætlanin fekk navnið ”Projekt Salt” (hereftir SALT), og hon var bæði djørv og stórsligin. Ein umfatandi umvæling og umbygging skal til, um ein konsertsalur á høgum støði skal koma upp at standa, og tilbyggingar skulu eisini gerast til at húsa m.a. síðuhøli og verkstaði. Stór fígging skal til eina slíka verkætlan, og tað er ofta rakstur av slíkum mentanardeplum, ið vísir seg at gerast ein tung byrða at bera. Hetta varð í fyrsta umfari ikki ein trupulleiki, tí allir formenninir fyri løgtingsflokkarnar (formaður Miðfloksins undantikin) góvu nærum beinanvegin tilsøgn um fíggarligan stuðul til SALT. Hesin ljóðaði upp á 20 mió. kr., og var stuðulin treytaður av, at aðrir íleggjarir eisini skuldu tilknýtast verkætlanini. Hinir íleggjararnir gjørdust ávikavist A. P. Møller og Hustru Chastine Mc-Kinney Møllers Fond til almene Formaal og Danski staturin. Umframt stuðul til bygging skuldi Landsstýrið eisini játta 2,5 mió.kr. til árligan rakstur. Afturat hesum samtykti Tvøroyrar kommuna eisini at stuðla rakstrinum við 2 mió.kr. árliga. Við hesum var tíðin komin at fremja verkætlanina í verki og hjá føroyskum politikarum at halda givin lyftir, so arbeiðið kundi byrja.

Heilt so lætt skuldi tað tó ikki ganga. Tann stuðulin, ið politikararnir sýndu, tá teir undirritaðu tilsøgnina til SALT, tykist nú at vera svunnin nakað, tí seinastu tíðina hevur SALT verið fyri ongantíð áður hoyrdum atfinningum. Brádliga úttala nøkur fólkavald seg nógv varnari og meiri ivasamt um verkætlanina, nú hon er klár at seta í gongd. Henda hugsan verður hjálpt ávegis av tíðindafólki, ið brádliga hava funnið ymisk ivamál við SALT, sum tey onkursvegna ikki hava nevnt fyrr; tey vísa á ymiskar smálutir og ósvaraðar spurningar um rakstrarætlanir, og hetta hevur sett sín dám á tosið í stovunum kring landið og á kjakfora, ið eru eyðkend av kritiskum spurningum og enntá illgitingum.

Tað er sjálvandi orsøk at fegnast, tá journalistar leggja seg eftir at gera sítt arbeiði til fulnar, tí tá er tann parturin av grundarlagnum undir demokratisku tjóðini tryggjað. Sjáldan hevur tó áður verið so stórt samsvar millum ta myndina, ið fjølmiðlarnir nú mála, og tað, ið ávísir politikarar vilja hoyra. Tí má man spyrja, hvaðani hendan nýfingna orkan at seta kritiskar spurningar kemur frá? Og hví krevja summir politikarar nú at verða so óvanliga út í æsir kunnaðir um allar hissini smálutir, áðrenn ein játtan skal gevast?

Felagsnevnarin fyri hesar spurningar er helst hugtakið ‘økismenning’, ið seinastu árini hevur verið mest álíkt eini kastibløku, ið nógv rok hevur staðist av, hvørjaferð orðið er nevnt; hetta kemur mestur av tí, at orðið fyri fólk í miðstaðarøkinum hevur fingið ein neiligan eykatýdning. Hugsað verður, at økismenning merkir at taka frá Havnini og geva til útjaðaran. Viðvíkjandi SALT er tó eitt átak uppstaðið, ið ikki inniber eina gáloysna flyting av almennum arbeiðsplássum úr Havnini. Sostatt merkir hetta ikki at taka frá Havnini og geva til Suðuroyar, men bert um at stuðla einum átaki, ið er uppstaðið í útjaðaranum.

Tískil er hetta ikki beinleiðis økismenning, men tó kann tað saktans enda við at gerast mennandi fyri hendan partin av Føroyum í framtíðini. Tí fara ávís fólk, ið ikki taka undir við slíkum, men ikki tora at standa við tað í almenna rúminum, at finna uppá óbeinleiðis mátar at mótarbeiða hesum tiltakinum í Suðuroy. Hetta mótarbeiðið hevur verið gjørt upp á pínliga eyðsæddar mátar í miðlunum: við at skifta evni og seta upp falskar tvístøður og vánaligar samanberingar, so at fólk fer at hugsa um onnur mál, ið einki hava við sakina at gera.

Summir politikarar duga hetta verri enn aðrir og eru lættir at gjøgnumskoða. Bjarni Djurholm hevur í grein tosað ímóti, at Landstýrið letur sín part til SALT, og hansara viðmerkingar bera sanniliga brá av at vera heldur knappliga uppsettar og ikki serliga væl gjøgnumhugsaðar.

Møguliga grunda hansara hugsanir eisini í ringari samvitsku; tí tað er rørandi fyri ein suðuroying at hoyra, hvussu Djurholm stúrir fyri, at SALT fer at “... gerast ein fíggjarligur kleppur fyri lokalsamfelagið”. Hetta kemur neyvan óvart á nakran, ið hevur sett seg inn í málið, eftirsum lokalsamfelagið (les: Tvøroyrar Kommuna) einmælt hevur samtykt at játta 2 mió. kr. í árligum rakstrarstuðuli. Men, sum borgarstjórin á Tvøroyri herfyri vísti á í grein, so undrast suðuroyingar helst yvir, hví Bjarni Djurholm brádliga byrjar at tosa um at spræna almennar pengar í

“... handilshúsini úti á Marknoyri og vesturi á Gørðunum, handils- og fiskahúsið við træbrúnni á Hvítanesi, handilin og kaffeina í Fámjin, handilin við bátahyl[…]in í Hovi, grótlaðingina á Fiskieiðinum, kolanámini í Hvalba,[og] Seglloftið á Tvøroyri”.

Ein kann bert spyrja seg sjálvan, hví Bjarni Djurholm ongantíð áður hevur tosað um at veita almennan stuðul til hesar mentanargripir suðuroyinga, eins og bilsin tvørafólk nú spyrja seg sjálvi, hví ein løgtingslimur úr Havn brádliga er vorðin so upptikin av, hvussu júst teirra kommunuskattur verður brúktur. Serliga undrunarvert er hetta, tí fyri fyrstu ferð í langar tíðir er samlaða skuldin hjá Tvøroyrar kommunu komin undir eina álíkning; so tá Djurholm sigur, at ”… kommunan eisini liggur [í] fíggjarligum andaleypi…” er hetta at síggja heldur svart upp á støðuna.

Tvørafólk eru glað um, at kommunan er komin undir álíkningina og kann loyva sær størri fíggjarligt frælsi, so spurningurin er bert, hví Bjarni Djurholm ikki er tað? Um tvørafólk vilja átaka sær part av rakstrarkostnaðinum hjá einum mentanarhúsi, so er hetta ikki nakað, ið Bjarni Djurholm eigur at blanda seg upp í.

Mikkjal N. Helmsdal er leiklistafrøðingur og hevur sjálvsagt ein serligan áhuga fyri umstøðunum hjá listafólkum í Føroyum. Tí er tað áhugavert, at hann ikki heilsar SALT vælkomnum, men ávarar ímóti at lata almennan pening til tað mentanarvirksemið, ið SALT fer at arbeiða fyri og leggja karmar til; hann er bangin fyri, at hetta fer at niðurlaga føroyskt mentanarvirksemi við at taka burtur av mentanarjáttanini hjá Landstýrinum. Helmsdal óttast stórliga fyri, at ”Saltsiloin [...] fer at tyngja føroyskt mentanarlív, so at ein stórur partur av løgtingsins játtan til føroyska mentan fer at verða nýttur til at upphita og viðlíkahalda eitt stórt, flott og tómt hylki í [S]uðuroy”. Bæði mentamálaráðharrin og nýsetti fíggjarmálaráðharrin hava annars alment lovað, at eingin peningur av mentanarjáttanini verður brúktur til SALT-verkætlanina.

Viðvíkjandi tí tóma hylkinum í Suðuroy, kunnu undirritaðu einans viðganga, at vit vita ikki um nakra meira framsókna ætlan fyri at menna og framføra føroyska mentan og list fyri heiminum enn SALT.

Tað er tó ein rímiligur spurningur at seta, hví ein framtíðar mentanarkatedralur í Suðuroy skal fáa - ikki bert árligan stuðul úr Landskassanum – men eisini eina dópsgávu frá øllum føroyingum upp á 20 mió. kr.?

SALT skal verða eitt hús fyri allar Føroyar og allan heimin. Tí eru samanberingarnar, ið bæði Djurholm og Helmsdal gera við onnur mentanarhús í landinum, sjálsagt burturvið.

Voltaire ávaraði ímóti at gera tað besta til fíggindan hjá tí góða; Landsstýrið hevur ikki ráð at fíggja hvørjum einasta kaffihúsi og listaskála í Føroyum, men hetta merkir ikki, at ávís mentanarhús ikki kunnu fáa ein part av fíggjarlógini. Løgtingslimurin fyri Fólkaflokkin og rektarin í Hoydølum kunnu væl ikki veruliga meina, at um landskassin ikki kann rinda til alla mentan í Føroyum, so skal hann ikki rinda til nakra mentan yvirhøvur? Hevði hetta ikki merkt, at heldur ikki tann leingi saknaði Tjóðleikpallurin kann fáa kundi fingið almennan stuðul?

Undirritaðu hava samkenslu við teimum sjónleikarum og sjónleikaáhugaðu, ið kenna seg lopin um – ótrúliga arbeiðið, ið føroyskir sjónleikarar hava sýnt millum ár og dag, eigur at verða teimum lønt aftur við einum glæsiligum tjóðarleikpalli. Men minnist til orðini hjá Voltaire – vit mugu ansa okkum fyri ikki at seta tvær góðar sakir sum SALT og Tjóðleikpallin upp sum fíggindar; lat okkum heldur síggja SALT framt í verki sum eitt tekin uppá eitt skifti í føroyskum mentanarpolitikki. SALT má gerast einans byrjanin uppá hetta skiftið.

Bjarni Djurholm dregur eisini Kirkjubømúrin fram, sum um kjakið ikki er gruggað nóg mikið við óviðkomandi tosi: “Tá vit ikki í ártíggju hava klárað Tjóðleikpallin og Kirkjubømúrin betur enn higartil, so er hugsandi, at hvaðna verri kann tað tað [sic] gerast við Saltsiloini á Tvøroyri. Livst so spyrst.” Tað er sjálvandi rætt, at tann, ið einki ger, ger heldur einki galið; men tað er keðiligt at síggja ein garvaðan politikara fyri ein ‘framburðssinnaðan’ flokk sum Fólkaflokkin at hava ein so ódjarvan hugburð um avbjóðingar sum hesa.

Sjálvandi vilja allir føroyingar, at ‘Múrurin’ skal varðveitast, tí hann er okkara størsta og týdningarmesta fornminni; men hetta kjakið hevur nú koyrt í áratíggju, um ikki øldir, og enn er ongin endalig loysn funnin, hóast tørvurin enn er tann sami. Hetta er eitt sera trupult mál. Við SALT er øðrvísi – ein loysn fyriliggur.

At brúka varðveitingina av einum søguligum húsi í Kirkjubø ímóti varðveitingini av einum søguligum húsi á Drelnesi er sera vánaligt! Serliga, tí Bjarni Djurholm hevur, sum ein av longst sitandi løgtingslimum, havt nógv ár at finna eina haldbara loysn viðvíkjandi Kirkjubømúrinum. (Hóast undirritaðu harðliga mótmæla brúk av almennum pengum til bygging av eini nýggjari kirkju á Argjum – tí vit halda fast um, at Landsstýrið skal ikki gera mun millum átrúnaðir við at fremja og gjalda fyri virkseminum hjá bert einum teirra – so halda vit orsøk verða fyri at stuðla eini alment fíggjaðari umvæling av katólsku kirkuni í Kirkjubø. Hetta, ikki einans, so føroyingar varðveita ein søguligan dýrgrip, men eisini tí tað er ørt at byggja enn eina kirkju í Tórshavnar kommunu, ið frammanundan er á tremur við alskyns trúarhúsum!)

SALT er eitt frálíkt høvi hjá øllum føroyingum at varðveita ein týdningarmiklan bygning og hjá føroyskari mentan og list at røkka nýggjum hæddum. Ætlanin er greið; floksformenn hava játtað pening, eins og Tvøroyrar kommuna hevur; og víst er á óteljandi møguleikar, ið hesin depilin einaferð í nærmastu framtíð kann brúkast til.

Um man hyggur at, hvussu Saltsilan skal rekast, so er lætt at síggja, at mentanarhúsið fer bæði at virka í nærumhvørvinum, tjóðarliga og altjóða. Hetta virksemið fær sjálvsagt jaligar avleiðingar fyri ferðavinnuna í Føroyum sum heild.

Suðuroyggin kennist fyri nógvar føroyingar sum eitt fjart og ókent stað. SALT skal verða fyri allar føroyingar, og um vit øll vilja kennast við hana, kann Saltsilan á Drelnesi við tíðini verða við til at skapa meiri ferðslu og samstarv og harvið knýta tættari bond millum allar føroyingar.

Undirritaðu vóna, at SALT verður móttikið av øllum við sama jaliga anda, sum blásti lív í verkætlanina frá byrjanini. Fólk mugu ikki lata seg ávirka av misvísandi og óærligum tosi um Tjóðleikpallin, Kirkjubømúrin og ymisk mentanarhús í landinum, ið ikki fáa almennan stuðul. Slíkt er bíligt uttanumtos hjá fólkum, ið einans nevna Atlantis og Mentanarhúsið í Fuglafirði fyri at mótarbeiða eini verkætlan í Suðuroy, ið als ikki stendur í andsøgn við nakað mentanarvirksemi norðanfjørðs. Hetta kemur frá politikarum, ið ikki áður hava víst mentanardeplum ans, og bert vilja flyta fokus frá SALT við eittans endamáli fyri eyga – at SALT gerst til onkis.

Um hesum landi skal verða lív lagað, so mugu allir føroyingar gera sær greitt, at vit eru øll í sama báti – Føroyar má síggjast sum eitt land, so togtoganin millum miðstað og útjaðara steðgar – vit føroyingar mugu líta á hvør annan og koma hvørjum øðrum við. Okkara mentan er tað, ið bindur okkum saman sum fólk, og listin kann verða tað, ið vit fylkjast um sum tjóð. Hon kann verða okkara andlit út í heim, og tað fyrsta vit bjóða fremmandum vælkomnum við.

Lyftið um 18 milliónir til Saltsilo er trygt

kelda:  www.samband.fo

Edmund Joensen, fólkatingsmaður, vísir í tíðindaskrivi aftur, at Fólkatingins lyftið um fíggjarligan stuðul til Saltsiloina á Tvøroyri, er ivasamt, soleiðis sum Dimmalætting rør fram undir í grein í blaðnum.

Hervið verður staðiliga vístur aftur tann ivi, sum Dimmalætting sáar um lyftið frá donsku stjórnini um fíggjarligan stuðul til Saltsilo-verkætlanina

Dimmalætting prentar í dag eina grein, har ivi verður sáddur um, hvørt danska stjórnin veruliga hevur givið lyfti um at játta grunninum aftan fyri Saltsilo-verkætlanini 18 mió. kr.

Í greinini, sum eina og aleina fokuserar á orðklúgvarí, setur Dimmalætting spurnartekin við, um danska stjórnin við fíggjarmálaráðharranum Claus Hjort Petersen á odda veruliga er sinnaður at lata tær 18 mió. kr.

Hetta skal eg staðiliga vísa aftur.

Undirritaði hevur fingið hondfast lyfti frá fíggjarmálaráðharranum um, at tær 18 mió. kr. verða latnar Saltsilogrunninum, so skjótt Mærsk-grunnurin hevur játtað sín part, og Løgtingið hevur játtað sín part. Mærsk-grunnurin hevur sum kunnugt avgreitt sín part.

Hetta lyftið er givið, og eitt slíkt lyfti heldur.

Peningurin frá donsku stjórnini verður í stuttum útloystur á tann hátt, at tá treytirnar um játtan frá Løgtinginum og Mærsk-grunninum eru loknar, letur danska fíggjarmálaráðið fíggjarnevnd Fólkatingsins eitt sonevnt ”aktstykke”. Fíggjarnevndin játtar formliga og avgreiðir málið. Síðani verða pengarnir goldnir Saltsilogrunninum.

Tað einasta, sum kann koma í vegin fyri játtanini úr Danmark, er, um Løgtingið ikki játtar sín part, ella um fólkatingsval verður útskrivað, áðrenn Løgtingið hevur játtað sín part.

Bólturin liggur hjá Føroya Løgtingið. Onga aðrastaðni.

  

Edmund Joensen, fólkatingsmaður fyri Sambandsflokkin

Kjak-kvøld: Saltsiloin – øðrvísi ella ørvitis ætlan

”Saltsiloin – øðrvísi ella ørvitis ætlan”, er evnið, sum kjakast verður um hóskvøldið 5. Mai.

Saltsiloin á Drelnesi hevur elvt til mikið kjak bæði í tí almenna rúminum og eisini millum manna. Evnið er spennandi og viðkomandi í hesum døgum, og luttakararnir hava allir sína hugsan um evnið. Teir, ið luttaka eru, Ólavur Rasmussen, Mikkjal Helmsdal og Sjúrður Skaale. Orðstýrari verður Sonne Smith.

Luttakararnir leggja síni sjónarmið fram, og so verður frítt at seta spurningar.

Kjak-kvøldið verður í hølunum hjá Filadelfia á Landavegi 22, og byrjar klokkan 20.00.

Event Stovan
v/ Ólavur í Geil Guttesen

SALT - Samstarv um avbjóðingar

Sum tað sømir seg einum estetiskum, katedralskum bygningsverki, sum er eindømi langt út um landoddarnar, hava øll eina meining um Siloina. Summum setir hon grá hár í høvdið, øðrum vekir hon ans fyri visionerum, mentanarligum avbjóðingum - og tey flestu eru tikin á bóli.

Ein kann kanska undrast á, at SALT, í áravís, hevur hildið so fløskutætt um verkætlanina. Men henda leistin hava vit valt, tí vit vóru sannførd um, at tað hevði verið tann vissi deyði fyri Saltsiloina á Drelnesi, um okkara ætlanir vórðu blástar upp í fjølmiðlunum, áðrenn vissa var fingin fyri stórum útlendskum kapitali.

Trupulleikin við hesi afturlatnu tilgongd er sjálvandi, at alt kemur óvart á almenningin, tá ið Verkætlanin SALT verður kunngjørd fyri Føroya fólki í november mánaði í fjør. Men tað er prísurin, sum má rindast, tá ið ein skal fylgja spælireglum, ið eru tengdar at samráðingum við útlendskar grunnar og, í okkara føri, við donsku stjórnina.

Higartil hevur kjakið um Siloina mest snúð seg um rakstur, byggikostnað og staðseting. Og lat tað straks verða sagt, at Saltsilogrunnurin hevur havt úr at gera, at fáa tann fíggjarliga partin upp á pláss og at fyrireika verkætlanina til støðutakan í Føroya Løgtingi. Henda tilgongdin er ikki av enn, tí at Saltsilogrunnurin hevur framvegis eina stóra uppgávu fyri framman, at fyrireika eina hoyring í fíggjarnevnd løgtingsins, soleiðis at landsins myndugleikar hava eitt so gjølligt grundarlag at taka støðu út frá, sum til

ber.

Men eg eri púra samdur við tey, sum hava víst á, at fremsta uppgávan hjá leiðsluni í Saltsilogrunninum er at gera grein fyri visiónunum um innihaldið í mentanarkatedralinum á Drelnesi.

Vit kunnu býta tilgongdina uppi tvey:

1) Ein tilgongd, har kapitalurin til bygging og til grundrakstur er fingin upp á pláss. Henda tilgongd er lokin, tá ið Siloin er avgreidd í tinginum.

2) Ein tilgongd, ein nýggj fasa, í tveimum fláum: a) Mærsk Grunnurin ger straks, saman við Saltsilogrunninum og okkara ráðgevum, ein finansieringplan, soleiðis at byggingin verður sett í verk. b) Saltsilogrunnurin leggur ein koyriplan fyri innihaldið á borðið, soleiðis at arbeitt verður paralelt við detajlprojektering og bygging um at formalisera allar gjørdar avtalur og fáa eina ítøkiliga skrá fyri húsið.

Hesin seinni parturin er sjálvandi tann mest áhugaverdi fyri listafólk og aðrar aktørar, tí at tað er hesin parturin, sum avger, hvussu Siloin innihaldsliga tekur seg út; vit kunnu kalla tað profilur ella branding.

Avtalurnar, sum longu eru gjørdar við tónleikarar, myndlistafólk og ferðavinnuaktørar, eru ein týdningarmikil partur av øllum pakkanum. Tað er rætt, at hesar avtalur ikki eru formligar, men munnligar, og øðrvísi fær tað ikki verið so leingi sum endaliga lagnan hjá Siloini ikki er smíðað. Men eingin ivi skal vera um, at serfrøðingar í teimum ymisku listagreinunum verða beinleiðis partur av innihaldsligu planleggingini. Hetta samstarv er grundleggjandi fyri visiónirnar hjá Verkætlan Salt.

Heldur eingin ivi skal vera um, at hetta er ein stór avbjóðing, sum liggur fyri framman. Men vit kunnu eisini straks staðfesta nakrar týðandi lutir: 1) Siloin er goldin kontant, tá ið hon stendur liðug, vónandi á sumri 2013. Hetta er ein stórur fyrimunur, ikki minst fyri raksturin. 2) Siloin fær árliga 4.5 mió. í rakstrarstuðli og er grundraksturin sostatt tryggjaður. 3) Siloin hevur ein virknan gerandisdag við tónleikaundirvísing og vejningum, sum er lønt uttanfyri húsið. Sostatt uppliva øll vitjandi eitt livandi hús, framvegis innanfyri tað, vit kalla grundraksturin. 4) Íroknað grundraksturin er eisini løn til starvsfólk, sum hava serligan førleika til at starvast í einum framkomnum mentanarhúsi.

Men eingin ivi skal heldur vera um, at Saltsilogrunnurin setir nøkur serlig krøv, ið eru tengd at visiónunum um innihaldið. Saltsilogrunnurin staðfestir, at vit hava 4.5 mió. til rakstur, hvørki meira ella minni. Saltsilogrunnurin fer ikki undir dýr projekt, sum kollsigla húsið. Tí er ein av visiónunum, sum skal realiserast, so hvørt sum innihaldsliga planleggingin verður framd, at arbeitt verður miðvíst at fáa til vega sponsorpengar til tey ymisku tiltøkini. Ella við øðrum orðum, so heldur tann fundraising fram, sum hevur skaffað okkum pengar, men nú við einum øðrum endmáli. Hetta er vanlig mannagongd hjá øðrum mentanarhúsum, sum Siloin kann javnmetast við. Ein mannagongd, sum hevur víst góð úrslit aðrastaðni.

Tann stóra avbjóðingin er sostatt eisini at organisera og samansjóða virksemisætlaninar fyri Siloina, soleiðis at tey listarligu áhugamálini ganga uppí eina hægri eind við kravinum um burðardyggan rakstur.

Í hesum sambandi er hugaligt at nevna, at Siloin hevur enn eitt sterkt og áhugavert bein at standa á, nevniliga ferðavinnuna. So seint sum í dag hava vit fingið fyrispurningar um dýpið við kaikantin á Drelnesi, tí at ferðavinnuaktørar eru, ið síggja fram til samstarv við SALT.

Ferðavinnan er ein, eftir mínum tykki, rættiliga undirmettur partur av verkætlanini, og haldi eg tað er upp á tíðina at hugsa meira miðvíst økonomiskt um ferðavinnuna, sum kann gerast ein ómetaliga týdningarmikil sparringspartnari hjá Siloini. Summir ferðavinnuaktørar hava lagt ítøkiligar ætlanir á borðið um, hvussu teir kundu hugsa sær Siloina sum eina heildaruppliving hjá ferðafólki. Eisini eru peningaliga sterkir og sera dugnaligir ferðavinnuaktørar inni í myndini, sum hava eina ætlan fyri tænastuveitingum uppi á landi, t.e. inni í Siloin og íkring Siloina, tá ið serlig tiltøk krevja tað. Hesar ætlaninar verða sjálvandi eisini partur av koyriplaninum fyri innihaldið.

Kombinatiónin av ferðavinnu og listarliga innihaldinum er ein góður og spennandi gróðrarbotnur fyri einum vakstrargrundarlagi undir Siloini. Siloin hevur møguleikan at seta fólk við serligum førleika at standa fyri listarliga profilinum, men møguleiki er eisini fyri einum meira listastýrdum mentanarhúsi. Hetta er ein rættiliga týdningarmikil og principiellur spurningur, sum straks verður tikin upp, tá ið koyriplanurin fyri innihaldsligu planleggingina verður tikin upp til debatt við listaaktørarnar.

Tíðarætlanin fyri byggingina sigur tvey ár. Hetta ljóðar ikki av nógvum, men stórt forarbeiði er longu gjørt og tíðarætlanin er góðkend av okkara ráðgevum og Mærsk Grunninum. Sostatt hava vit tvey ár at fyrireika eina ítøkiliga skrá og hevur Saltsilogrunnurin sett sær fyri, at tá ið húsið verður tikið í nýtslu, er skráin løgd í minsta lagi eitt ár fram í tíðina.

Sum skilst liggur eitt stórt og spennandi arbeiði fyri framman. Eingin ivi er um, at eitthvørt kundi havt verið gjørt øðrvísi, men undirritaði er sannførdur um, at ein góður botnur er lagdur undir eitt mentanarhús, sum er øðrvísi enn tað, vit eru von við í Føroyum, bæði tá ið tað snýr seg um innihaldið, og tá ið tað snýr seg um fylgda leistin í sambandi við fíggingina.

Víst er avbjóðingin stór, men við tí stóra áhuga, sum listafólk sýna verkætlanini, síggi eg, vegna Saltsilogrunnin, fram til gott samstarv um framtíðar karmarnar í Siloini á Drelnesi.

Loksins fari eg at takka, bæði kritikarum og øllum øðrum borgarum, sum hava hugsað hart um hesa verkætlan. Hetta er tykkara hús, og eg vóni, at tá ið húsið verður tikið í nýtslu, hevur eitt og hvørt íkast til kjakið, tað veri seg negativt, positivt, ella konstruktivt kritiskt, gjørt sítt til, at mentanarligu visiónirnar hjá SALT hava fingið eitt jarðbundið kjølfesti, men framvegis við einum flogi, sum brýtir slóð.

Virðingarmest
Ólavur Rasmussen

The stuff that dreams are made of

Tað ljóðar næstan ov romantiskt til at vera satt, men tað at tora at droyma veldugar dreymar og vága at hugsa stórt, er grundleggjandi fyri trivnaðin hjá mentanini. Hevði mentanarlívið einans verið myndað av okkum gronutu realistum, hevði einki hent. Vit hava brúk fyri fantastunum, droymarunum og teimum visioneru.

Verkætlanin SALT er gjørd úr sama tilfari sum dreymar eru framleiddir úr fyri nú at siga tað eitt sindur amerikanskt. Verkætlanin er hugsað av fólkum, sum tora at hugsa størri enn tey flestu av okkum og sum tað við trúnni á tað ómøguliga í grundini hevur eydnast at útvega rættiliga nógv meira av peningi, enn tað hevur eydnast nøkrum av okkum realistum at útvega.

Eg havi tessvegna stóra virðing fyri teimum listafólkum, ið stuðla dreymunum við eini undirskrift og mær dámar ikki, at tey verða drigin til svars og gjørd forsprákarar fyri eina mentanarliga verkætlan, sum tey bara hava valt at geva eitt herðaklapp. Ikki tí tey uppfylla eina klisju um instinktstýrd listafólk, sum ikki hugsa seg um. Men tí tey hava valt at vera opin.

Realistarnir hava sjálvandi eisini eina funktión. Vit eiga at koma við okkara atfinnandi spurningum, vit skulu problematisera og ivast tað besta vit hava lært. Vit skulu kanna hvørt teir dreymar, sum longu eru komnir langa leið, megna at bera allan vegin og vit skulu við okkara náttúrligu mistrúgv vera við til at gera dreymin jarðbundnan og at enda skulu vit vera við til at gjøgnumføra dreymin ella at geva dreyminum banahøggið. Men vit skulu ikki billa okkum inn, at dreymarnir vóru til uttan droymararnar og vit eiga at njóta og gera okkum dælt av, at fólk eru til, sum hava funnið uppá verkætlanir, sum eru so garvillar, at vit eru noydd til at taka upp alt, sum vit trúgva uppá, til umhugsunar. Vit mugu gagnnýta henda møguleikan fyri at flyta mentanarkjakið eitt fet víðari, so at vit kunnu kjakast um hvat vit yvirhøvur ætla við okkara mentanarlívi.

Inntil nú hevur SALT verkætlanin ikki hækkað um mentanarkjakið. Droymararnir hava ikki megnað at fáa realistarnir burtur úr teirra gerandisviti og realistarnar hava hinvegin ikki megnað at fáa droymararnar til at gerast ítøkiligar. Í øllum førum hevur tað verið serstakliga óáhugavert at fylgt kjakinum, serliga í løgtinginum, har eg haldi, at okkara politikarar orðaðu seg bæði ábyrgdarleyst og uttan virðing fyri mentanarøkinum. Sjálv havi eg ikki tikið lut. Mín egni trupulleiki er, at eg kenni meg syndraða millum eina djúpa, pessimistiska realismu og so ynskið um at lata ørskapin koma til orðanna onkuntíð og gera tað ómøguliga møguligt.

Eg síggi fyri mær tey mongu tómu mentanarhúsini, sum standa kring heimsins útjaðarar, men samstundis síggi eg møguleikan fyri at hevja mentanarlívið. Eg síggi eina fíggjarætlan, sum fer at gera tað óluksáliga ringt at seta í starv røttu fakfólkini og at tiltrekkja altjóða listafólk og samstundis tími eg ikki at vera ein av teimum, sum við ristandi høvdi siti og nærlesi fíggjanarætlanir uttan minsta áræði fyri turrisliga at staðfesta, at tað ikki kann lata seg gera. Eg stúri fyri nógvum aspektum í verkætlanaruppskotinum og hinvegin veit eg, at nógv hugskot kunnu mennast við røttum fakligum og kreativum fólki.

Men óansæð hvussu nógv eg vingli millum mína náttúrligu, jarðbundnu mistrúgv og hugin til villskap eri eg rættiliga vís í einum. Um henda verkætlanin skal gerast flogstinn, má stevnan broytast til at snúgva seg um innihaldið. Meira innihald, meira tyngd má til og tað eigur verkætlanarleiðslan at leggja fram alt fyri eitt - annars slóknar dreymurin.


(IS)

SALT- stuðulsbræv við undirskriftum

Saltverkætlanin verður í løtuni viðgjørd á tingi og millum manna. Her er skrivið til Føroya Landsstýri og Føroya Løgting, sum var sent føroyskum fjølmiðlum fyrr í vikuni. Men hesa ferð eru undirskriftirnar frá listafólkum og fólkum frá føroyskum mentanarlívi tilskilaðar.

Hvar er mentanarpolitiska raðfestingin?

Viðmerking:  Mikkjal N. Helmsdal, leiklistarfrøðingur

Mátin, ið Saltsiloin verður koyrd ígjøgnum Løgtingið, tykist mær vera mentanarpolitikkur við høvdinum undir arminum.  Tað er galdandi bæði fyri floksformenninar, sum hava latið seg tøla av, at tað eru játtaðir danskir pengar til verkætlanina, og listafólkini, sum í dag glaðbeint stuðla hesi tilgongdini.

Tað er ein í føroyskum mentanarligum høpi risastór íløguupphædd, sum ætlanin er at játta, og ein í okkara høpi somuleiðis sera stór árlig upphædd til rakstur.  Hetta verður koyrt ígjøgnum uttan nakra fakliga meting av verkætlanini, uttan nakra útgreining av fyritreytunum undir verkætlanini og uttan at verkætlanin verður sett inn í eina breiðari mentanarpolitiska raðfesting.

Hava vit 20 milliónir til íløgur á mentanarpolitiska økinum og 2,5 milliónir at geva út til rakstur, so áttu vit at havt eitt opið mentanarligt kjak um, hvar hesin peningurin best kemur føroyska samfelagnum og føroyskum mentanarlívi til góðar.

Um nakar kann framføra góð og saklig argument fyri, at teir fara best til Suðuroyar, so skal eg fegin stuðla ætlanini.

Men enn havi eg ikki sæð nøkur saklig argument, og eg havi ikki sæð eina sannførandi ætlan fyri virksemið, sum ger tað sannlíkt, at Saltsiloin á Drelnesi verður annað enn eitt tómleikans tempul – mentanarliga sæð.

Uppleggið hjá Saltsiloverkætlanarbólkinum inniheldur ikki nakra veruliga og haldbara virksemisætlan, sum kann sigast at vera eitt sakligt og fakliga haldgott grundarlag at byggja eina avgerð um stuðul á.  Virksemisætlanin er meira ein hugleiðing ella fantasi enn ein ítøkilig ætlan.  Hon er leyst orðað, har er nógv heit luft og nógvir fuglar á takinum, men einki, sum ítøkiliga undirbyggir, at karmarnir fara at verða fyltir út,  og ongin ábending um, at ítøkiligar førleikar eru knýttir at verkætlanini, sum kunnu skapa tað virksemið, ið hugleitt verður um.

Floksformenninir, sum uttan ráðføring við nakran fakkunnleika, úr leysum lofti hava givið tilsøgn um 20 milliónir krónur í íløgum og 2,5 mill. kr. árliga í rakstrarstuðli til hesa verkætlanina, eru falnir í eina mentanarpolitiska grøv, sum ikki er ókend aðrastaðni.  Nevniliga hana at vilja byggja upp minnisvarðar og stórfingin bygningsverk heldur enn virksemi og innihald.  Men mentanarpolitisku royndirnar í londunum uttan um okkum vísa, at karmar–líka mikið, hvussu flottir og forkunnugir, ið teir eru- skapa ikki í sær sjálvum nakað virksemi ella nakað innihald.  Tað fara teir heldur ikki at gera á Drelnesi.  Norðurlond eru full av mentanarhúsum, ið standa skralltóm, tí tey vórðu bygd uttan, at tað fanst eitt virksemi og innihald at fylla karmarnar út. Og okkum nýtist ikki eingang at hyggja so langt - vit hava Atlantis í Klaksvík og Mentanarhúsið í Fuglafirði sum aktuell heimlig dømi.

Tann útlendski kapitalurin, sum er tilførdur verkætlanini, er ikki í sær sjálvum eitt vælsignilsi fyri føroyskt mentanarlív.  Hann kann tvørturímóti lættliga gerast ein mylnusteinur um hálsin á føroyskari list og mentan heldur.

Tað varð sagt beinleiðis á Løgtingi í dag, at tann peningur, sum verður játtaður Saltsiloini skal sparast aðrastaðni á fíggjarlógini.  Og tað er naivt at halda, at peningurin verður tikin frá øðrum enn verandi mentanarvirksemi, t.v.s. burtur av teimum frammanundan alt ov avmarkaðu játtanunum, sum í dag eru til mentan og list.

Jóannes Eidesgaard segði á tingi í dag, at vit við Saltsiloini fáa okkara "Operahús í Sydney". Eg haldi vit fáa okkara "Operahús í Keypmannahavn". Tað minnir um Saltsiloina á tann hátt, at var eisini givið danska statinum av Mæersk-McKinney Møller. Har vóru tað eisini teir ovastu politisku leiðararnir, ið valdu at taka ímóti uttan at spyrja nakran serkunnleika innan mentanarøkið eftir og uttan at seta "gávuna" inn í nakra breiðari mentanarpolitiska raðfesting. Úrslitið av hesum lýsir fráfarandi operastjórin í Keypmannahavn her http://ibyen.dk/scene/ECE1182033/det-kongelige-dropper-100-forestillinger/ : Kongaliga leikhúsið má avlýsa 100 framførslur komandi leikár og siga 60 fólkum úr starvi, tí raksturin av Operahúsinum tyngir fíggjarætlanina hjá stovninum so nógv.

Eg óttist stórliga fyri, at Saltsiloin á sama hátt fer at tyngja føroyskt mentanarlív, so at ein stórur partur av løgtingsins játtan til føroyska mentan fer at verða nýttur til at upphita og viðlíkahalda eitt stórt, flott og tómt hylki í suðuroy, meðan tað virksemi, sum í dag verður stuðlað og er bygt upp gjøgnum nógv ár, verður niðurlagað.

At fremja verkætlanina í núverandi líki og undir núverandi mentanarpolitisku viðurskiftum er at byggja ein varða yvir mentanarpolitiskt tankaloysi og gáloysni. Tí har er veruliga eingin samanhangur millum tað virksemið, sum kann skapast í Suðuroy, og teir karmarnar, sum nú verða bygdir til tað.

Tíanverri.

SALT á tingi

Í gjár vóru tvey uppskot til løgtingslóg um stuðul til Saltsilogrunnin til fyrstu viðgerð í løgtinginum. Í tí fyrsta, sum Aksel V. Johannesen legði fram verður skotið upp, at løgtingið heimilar landsstýrinum at veita stuðul upp á 20 mió. kr. í 2012 at útgjalda samsvarandi byggigongdini til Saltsilogrunnin til at umbyggja og innrætta Saltsiloina á Drelnesi til mentanarhús. Hitt, sum Edmund Joensen legði fram, snýr seg um á leið tað sama, men við teirri merking, at peningurin longu skal byrja at koma í ár og síðani tey komandi tvey árini. Harumframt var eitt uppskot til eykajáttanarløgtingslóg fyri mars 2011 viðgjørt. Øll trý uppskotini vórðu viðgjørd í einum.

Tey tvey uppskotini til løgtingslóg kunnu lesast her:
http://www.logting.fo/files/casestate/11251/174.10%20Studul%20til%20Saltsilogrunnin.pdf
http://www.logting.fo/files/casestate/11299/182.2010%20um%20studul%20til%20saltsilogrunn.pdf

Uppskot til eykajáttanarløgtingslóg:
http://www.logting.fo/files/casestate/11317/183.10%20eykajattan%20mars-3-saltsilo.pdf

Óvanliga nógvir politikarar vóru til staðar til kjakið og eisini vóru nógvir áhoyrarar. Óvanligt og gleðiligt var at hoyra hugtakið “størri mentanarpolitisk høpi” nevnt fleiri ferð, men annars mundu eg svímað fleiri ferð, tá røðararnir brúktu hugtøk sum: “ein vinnupolitiskan varða fyri saltfisk” og mangt annað ófatiligt.

Sum heild undraði eg meg - sum so ofta - yvir støðið í kjakinum, tá tað snýr seg um mentan. Øll tosaðu um hetta kundi bera seg - eingin tosaði um innihaldið, og yvirhøvur eingin tóktiskt hava gjørt sær tankar um, hvat krevst av einum altjóða mentanarhúsi. Tað ljóðaði heldur ikki, sum nakar hevði ráðført seg við fólk, sum hava royndir við mentanarhúsum, men hetta hendir kanska í fíggjarnevndini, sjálvt um eg haldi hetta átti at verið viðgjørt í mentanarnevndini. Hetta er eitt fínt høvi at viðgera mentan og ikki bara um eitt hús kann bera seg.

Men lurtið sjálvi her:
http://www.logting.fo/files/sound/2010/174/1/2011-174-1.html


(IS)

SALT rakstrarætlan

Sóknast hevur verið eftir rakstrarætlanini til SALT og er hon nú almannakunngjørd:

Innlit í SALT

SALT eitur tað nýggja, ambitiøsa, altjóða mentanarhúsið í Suðuroy, sum nógv kjak hevur verið um seinastu tíðina. Summi halda tað er at byggja harraborgir í huganum og ein púra ør verkætlan onnur halda, at hetta er ein framúrskarandi møguleiki fyri mentanina og tey flestu undra seg yvir hvaðani peningurin til at reka húsið skal koma.

Fjølmiðlarnir hava alla síðstu viku roynt at fingið innlit í rakstrarfíggjarætlanir fyri SALT, men ein avtala millum landsstýrið og verkætlanina SALT hevði við sær, at miðlarnir ikki kundu fáa innlit í tilfarið, sum verður lagt fyri tingið í komandi viku. Listin hevur nú fingið innlit í hetta tilfarið. Tað, sum hevur okkara størsta áhuga er hvørki politiska spælið ella fíggjarliga botnlinjan, men innihaldið. Vit vita alt ov lítið um hvat verkætlanin inniheldur, hvat fyri pláss tað stóra mentanarhúsið skal fylla í samfelagnum og hvørjir tankar ligga til grund fyri risaverkætlanini. Umframt at SALT stendur fyri Samtak Altjóða List og Tónleik er almenna vitanin um hesa verkætlanina, sum hevur fingið nógvan danskan kapital til landið, sera avmarkað.

SALT fer at húsast í risastóru saltsiloini á Drelsnesi á Tvøroyri og skal rekast av einum grunni, ið fær heitið Saltsilogrunnurin. Endamálið við Saltsilogrunninum eru lýstar í viðtøkunum, at hann skal: “eje, bevare og drive kulturhuset Saltsiloen, og i den forbindelse at gøre saltsiloen tilgængelig for kunstnere og den interesserede offentlighed, både af hensyn til kulturen og til fremme af turismen. Fonden skal virke til gavn for færøsk kulturliv og internationalt samarbejde med færøske og udenlandske kunstnere. Saltsiloen skal i overensstemmelse hermed virke som koncerthus og kunstgalleri med internationalt sigte. Saltsilioen har også en funktion som kulturhus i lokalsamfundet”.

Meiningin er sostatt, at SALT skal gerast ein møguleiki hjá føroyskum listafólkum. Eitt høvi til at hava konsertir, framsýningar atelierpláss, symposiir, framføra leikir ella hvat listafólkini nú kundu ynskt sær. SALT er soleiðis sæð ein tóm skel, sum listafólkini sjálvi kunnu vera við til at definera í mun til innihaldið, eitt slag av spæliplássi, har listafólk og mentanarfólk kunnu dusa sær og vónandi trívast og vaksa. Til hetta endamálið hevur Saltsilogrunnurin gjørt samstarvsavtalur við ymsar partar av mentanarlívinum, Norðurlandahúsið, Tjóðpall Føroya, Musikkskúlan, Tutl Havnar Jazzfelag, Felagið Føroysk Tónaskøld umframt ymisk tónlistafeløg og listabólkar. Ætlanin er, at hesir samstarvsfelagarnar skulu brúka, fylla og menna stórslignu rammurnar, sum bygningurin myndar og skapa virksemi og lív til gleði fyri lokalsamfelagið og landið. Í einum ískoyti til SALT verkætlanina stendur, at tað er “Altafgørende for projektet, at der er et højt, dagligt aktivitetsniveau, således at enhver, bruger eller gæst får en oplevelse når man besøger siloen”.

Hin vegin er SALT ikki bara ein listafólkastýrdur stovnur. Húsið hevur altjóða ambitiónir og ætlanin er, at SALT skal tryggja, at vit fáa altjóða list og tónleik higar til landið, eins og ætlanin eisini er at tryggja altjóða áskoðarar her á landi. Og sigast má, at rammurnar eru til tess. Húsið inniheldur m.a. ein konsertsal við upp til 1000 áhoyraraplássum (2000 standipláss, tá stólarnir verða tiknir burtur), men tilfarið, sum vit hava fingið, sigur ikki púra greitt hvussu stórar tær altjóða ambitiónirnar eru og hvussu tær skulu gjøgnumførast. Sannlíkt er, at burtur av árligu rakstrarætlanini uppá 4,5 milliónir krónur verður ein partur brúktur til setan av verkætlanarleiðarum, men tætta samstarvið við Norðurlandahúsið fer helst eisini at veita okkurt hesum viðvíkjandi. Tað er als eingin ivi um, at altjóða parturin fer at vera ein javnbjóðis stór ella størri avbjóðing enn tað at skapa dagligt lív og virksemi fyri lokalsamfelagið. Tað verður ein avbjóðing at finna ein form har tað listafólkastýrda kann sameinast við altjóða sjónarmiðið og drúgføra arbeiðið, sum er forbundið við altjóða samstarv. Sambært Ólavi Rasmussen, stýrisformaður fyri SALT er arbeiðið við at skapa ein kláran profil fyri mentanarhúsið nakað, sum hendir so líðandi í samráð við listafólk og mentanarstovnar her á landi. Tað verður sera spennandi at fylgja við í hesum arbeiði og helst størsta uppgávan, sum nakrantíð er sett føroyska mentanarlívinum.

Niðanfyri eru nøkur av skjølunum, vit hava fingið innlit í, m.a. viðtøkur, virksemisætlan, fíggjarætlan fyri bygging og rakstur umframt pappírini, sum táverandi fíggjarmálaráðharrin Jóannes Eidesgaard undirskrivaði við lyftinum um at stuðla verkætlanina við 20 milliónum krónum. 20 milliónir krónur eru longu komnar frá Mærsk Grunninum, 18 milliónir frá danska statinum og stríðið stendur nú um tær síðstu 20 milliónir, sum tað í grundini fyriliggur ein undirskrivað avtala um. Óansæð hvat og hvussu má tað sigast at vera eitt satt bragd, at Ólavur Rasmussen hevur megnað at fáa til vega eina tílíka risaupphædd.

Vit hava valt at almannakunngera stórt sæð alt tilfarið, sum løgtingið nú fer at viðgera í sambandi við eina heimildarlóg, tí vit halda, at bæði fíggjan, men serliga innihaldið í hesi verkætlan eiga at vera viðgjørt og diskuterað. Sjálvar vilja vit í fyrsta umfari lata skjølini tala fyri seg, men sjálvandi eru óteljandi spurningar, sum skulu setast í hesum máli. Mentanarstovnar eru bæði torførir og viðkvæmir at fást við. Teir skulu bæði gleða og bjóða fólkinum av, eins og teir aftur og aftur skulu megna at formidla teirra egna rætt til at vera til. Stóri spurningurin, sum svar skal finnast á komandi tíðina er: Megnar SALT hesa stóru uppgávuna?

Myndirnar kunnu forstørrast, um tú klikkir á tær og lat so kjakið um SALT byrja

Innihald

Bygningurin

Projekt SALT – Drelnes, Tvøroyri. Arkitektonisk beskrivelse

Placering: Beliggenheden i Drelnes omtrent midt på Suderø i centrum af den trafikale infrastruktur, vil virke fordrende for kulturkatedralens virke og sammen med at færgeforbindelsen blot ligger få minutters gang derfra, vil endvidere tiltrække besøgende fra resten af Færøerne. Endvidere vil placeringen på havnen give mulighed for at sejlskibe og motorbåde kan lægge til kajen eller en bådebro af træ umiddelbart nedenfor kulturhuset således, at der bliver en direkte adgang til huset fra søen.

Adkomsten til Siloen er fra hovedvejen syd for bygningen ved en nedkørsel, som leder de kørende til en parkeringsplads og de gående til nordgavlen, hvor hovedentreen befinder sig. Visionen Hovedanslaget i disponeringen af Saltsiloen i Drelnes har været, at bruge siloens store volumen til kunstmuseum, konsertsal, drama/teater og lokalt kulturhus. Vi har set muligheden i at bruge hele rummets højde og drøjde i ét stort rum, hvor ovennævnte aktiviteter kann foregå. Hermed fås fuld oplevelse af rummets dramatisk fasinerende form, som er udtrykt i insitubetonstøbte parrabelbuer, som med majestætisk ro rejser sig i op til 16 meter over gulvet og afslutter rummet på en harmonisk måde. Det er visionen, at dette rums udtryk søges bevaret og vil blive forstærket af de kunstneriske aktiviteter, som vil vekselvirke med rummets spændstighed.

Form og funktion: Som vist ovenfor, er det i hovedsagen saltsiloen, der skal rumme selve den udadvendte hovedaktivitet. Indgangen bliver fra nordsiden ud imod vandet, der er her anlagt en træterrasse, som skal være forbindelsen mellem Siloen og bådebroen. Her fra nordenden af Siloen, skal den besøgende kunne beskue rummet i al dets pragt, og her bliver entreen med garderober og toiletter, og i umiddelbar nærhed er der anlagt en foyer med mulighed for at få lettere anretningar. I dette område er der mulighed for mindre kunstudstillinger eller evt. faste opstillinger af udstillinger i forbindelse med f.eks fiskeri m.m. Længere inde i Siloen er der anbragt flytbare siddepladser i telescop tribuner, der kan bliver fjernet, når der er udstillingar, forelæsninger eller lignende.

Fíggjarætlan

Landsstýrið játtar verkætlan SALT 2,5 mió. kr í árligum rakstri.
Tvøroyrar kommuna játtar at lata 2 mió. kr árliga í rakstrarstuðli.

Tilsøgn um stuðul

(IS)